PTSS na hersenletsel

Post traumatische stress syndroom / PTSS 

Een Post Traumatisch Stress Syndroom, PTSS kan volgen als iemand is blootgesteld aan een zeer traumatische gebeurtenis, waarop iemand bijvoorbeeld met de dood geconfronteerd is geweest, en daarop kan reageren met intense angst, afschuw en hulpeloosheid.

Het is een hevige stressreactie op een schokkende gebeurtenis. Het is tegelijkertijd een natuurlijke reactie op een niet-natuurlijke gebeurtenis.

Ongeveer 14-23% van de mensen met hersenletsel heeft een posttraumatische stress stoornis (PTSS).

De kans is dus aanwezig dat iemand met het oplopen van hersenletsel ook een PTSS oploopt, als de oorzaak van het hersenletsel een zeer schokkende gebeurtenis was, of als er een intense hulpeloosheid was, en iemand de eigen dood in de ogen keek én daarmee geconfronteerd werd met de enorme kwetsbaarheid in dit leven. Met name is dit bekend bij traumatisch hersenletsel zoals bij een hersenkneuzing, maar ook na een hartstilstand of verwurging met zuurstoftekort, of na een beroerte CVA. Er kunnen talloze redenen zijn.

In extremere mate kan een PTSS opgelopen worden als iemand het hersenletsel opliep bijvoorbeeld bij:

• natuurrampen en andere rampen (brand, instorten van flat e.d.)
• vliegtuigongelukken
• ernstige verkeersongelukken
• terroristische aanslagen
• aanranding /verkrachting
• beroving met geweld
• schietpartijen
• confrontatie met iemand die ernstig gewond was of overleed en daarbij zelf hersenletsel opgelopen hebben bij deze ervaring
• oorlogservaringen en martelingen.

Wanneer PTSS en hersenletsel naast elkaar bestaan, is het meestal moeilijk te onderscheiden wat door de PTSS veranderd is in het brein, of dat dit door het letsel komt. 

Er kunnen bij beide diagnoses veranderingen in de cognitie voorkomen; zoals geheugen- , aandacht- en concentratieproblemen. Maar ook depressie, angst, slapeloosheid en vermoeidheid kunnen bij beide diagnoses volgen.

Uit ons onderzoek, uitgevoerd door onderzoeksbureau Soffos, blijkt dat mensen die aan PTSS lijden aan forse zintuiglijke overprikkeling kunnen lijden en daar fysiek ziek van kunnen worden. De participatie bleek op alle fronten ernstig verstoord.

Een posttraumatische stress-stoornis kent de volgende kenmerken:

• Extreem verlies aan controle. Mensen zijn hun greep op het dagelijks leven kwijt. Veel slachtoffers voelen zich machteloos.
• Ontwrichting: vanzelfsprekende verwachtingen gelden niet meer. Het vertrouwen in zichzelf, in andere mensen en het dagelijkse bestaan is verdwenen. Men wordt geconfronteerd met eigen kwetsbaarheid.
• Ongewenste herinneringen aan het trauma, die zich steeds weer opdringen. De herinneringen zijn te intens en te pijnlijk.
• Vermijdingssymptomen- terugtrekken van andere mensen, plaatsen en situaties en/of geluiden die terug doen denken aan het trauma.
• Gevoelens van onthechting van mensen, zelfs van dierbaren. Dit kán gepaard gaan met emotionele ongevoeligheid.
• Arousal symptomen: iemand kan hyperalert zijn, als het ware permanent op de hoede voor mogelijk gevaar, daarbij prikkelbaar. Overmatige waakzaamheid (hypervigilantie).
• Chronische stress.
• Lichamelijke klachten.
• Herbelevingen van het trauma- flashbacks. De persoon kan hierbij tijdelijk het contact met de werkelijkheid verliezen.
• Nachtmerries en/of night terrors.
• Schaamte wat er gebeurd of gedaan is.
• Schuldgevoel naar de mensen die wel gestorven zijn met het trauma.
• Angsten.
• Gevoelens van onveiligheid.

afbeelding van https://www.facebook.com/ptssnederland.nl/
https://ptssnederland.nl/

Zo'n schokkende gebeurtenis kan een verstoring van het psychobiologische evenwicht veroorzaken. Mensen blijven dan ingesteld op gevaar. De angst of onveiligheid kan permanent worden. Deze toestand verstoort het dagelijkse leven. Een mens kan daar fysiek ziek van worden door de hoge stresshormonen als cortisol.

Als het lichaam blootgesteld wordt aan stress, zoals gevaar, gaat het stresshormonen produceren. Het leidt eerst tot een:

• (a) alarmfase (meestal vecht of vlucht fase genoemd).
• (b) weerstandsfase (gericht op het lang weerstand bieden als levenswijze.
• (c) uitputtingsfase. Dit is een gevaarlijke fase waardoor het in gaat grijpen in lichaamsprocessen.

De bijbehorende stress van PTSS kan daarmee lichamelijke schade veroorzaken. Dit kan ook komen door angsten en stress óf door chronische overprikkeling of angst voor epilepsie of voor duizelingen die door hersenletsel ontstaan zijn.

Langetermijneffecten van stresshormoon cortisol

Het bekendste stresshormoon cortisol kan bij blijvend verhoogde waardes in het bloed leiden tot:

• hart- en vaatklachten
• maag- en darmklachten
• slaapproblemen
• auto immuunproblemen
• vetstofwisseling problemen
• eiwitstofwisseling problemen
• osteoporose
• spierfuncties
• depressie
• burn-out
• angststoornissen

Cortisol remt de aanmaak van helper T-cellen en macrofagen. Door de vermindering van helper-T cellen kan de aanmaak van antistoffen geremd worden. Cortisol is in veel opzichten een antagonist voor insuline.

Hierdoor kunnen mensen jaren na een traumatische gebeurtenis nog steeds nieuwe fysieke ziektes krijgen. Het lichaam herinnert zich de trauma's waar de geest soms al vergeten is. In die zin zou PTSS ook onder de lichamelijke aandoeningen kunnen vallen. Lichaam en geest kan je niet scheiden.

 

Deze situatie dient zeer zeker behandeld te worden/begeleid te worden door ervaren trauma-behandelaars/ neuro-psychologen die zowel kennis hebben van hersenletsel als van PTSS.

Zij kunnen eventueel ook doorverwijzen naar psychiaters voor medicatie en specifieke hulp. PTSS kan (bij velen) uitdoven en er zijn verschillende meer en mindere effectieve behandelingen, maar een trigger kan onvoorspelbaar en onverwachts later in het leven ineens doen herbeleven.

Kunnen de hersenen veranderen door PTSS?

Chronische stress kan zelfs leiden tot het inkrimpen van bepaalde hersenstructuren zoals de hippocampus die o.a. belangrijk is voor het geheugen en de ruimtelijke oriëntatie. Niet altijd is de krimp van een hersenstructuur onherstelbaar. Het volume van deze hersenstructuren kan soms weer herstellen.

Mensen die lijden aan een emotioneel trauma of PTSS / posttraumatische stressstoornis kunnen lange tijd; maanden, jaren of zelfs de rest van het leven emotionele littekens vertonen. Deze stress geeft zelfs veranderingen in neurochemische systemen en bij de 'stressrespons' circuits in de hersenen.

De gebieden van de hersenen die het meest worden beïnvloed, en zelfs iets kleiner kunnen worden (een afgenomen volume), door deze emotionele gevolgen zijn:

• de amygdala (amandelkern), met name de linker amygdala
• de hippocampus (het zeepaardje) de opslagplaats voor het lange termijn geheugen, en is vervolgens betrokken bij het wegschrijven van herinneringen van het lange-termijn geheugen naar het permanente geheugen
• anterior cingulate cortex ACC (het voorstel deel van de gordelwinding /gyrus cinguli in de prefrontale schors)
• linker insula, (het eiland van Reil)
• de mediale prefrontale cortex.
  
  

Zoals eerder genoemd op deze pagina kunnen bij beide diagnoses (PTSS of hersenletsel) veranderingen in de cognitie voorkomen; zoals geheugen- , aandacht- en concentratieproblemen. Maar ook depressie, angst, slapeloosheid en vermoeidheid en andere lichamelijke gevolgen kunnen bij beide diagnoses optreden.

Op de pagina angst en hersenstructuren leggen we meer uit wat er gebeurt in het brein en op de pagina rust in je zenuwstelsel leggen we uit hoe een mens zichzelf iets tot rust kan brengen.

CPTSS

Complexe posttraumatische stressstoornis (CPTSS) is een aandoening die zich het vaakst in de kindertijd ontwikkelt en de loop van het leven voor altijd verandert. Hoewel er ook uitzonderlijke omstandigheden zijn waarin volwassenen C-PTSS kunnen ontwikkelen.

Het is de reactie op chronische traumatisering in de loop van jaren. In enkele gevallen kan dat maanden zijn.
In het Engels heet deze aandoening: complex post-traumatic stress disorder (CPTSD).

CPTSS ontstaat als reactie op herhaald geweld waardoor het slachtoffer, zich gevangen voelt zonder hoop op ontsnapping of op een naderende dood.
Omdat het in de kindertijd ontstaat is CPTSS een ontwikkelingstrauma-stoornis. Kinderen missen de cognitieve of emotionele vaardigheden om te begrijpen wat er met hen gebeurt. Ze hebben geen 'woorden' voor wat er gebeurt. Veelal denkt het kind dat het zelf 'slecht' is. Zo kan het trauma het hele leven beïnvloeden, en zelfs soms generaties daarna doorwerken.

Behandelingen

Een goede traumatherapeut zal afhankelijk van de persoon met het trauma en diens omstandigheden kiezen uit verschillende behandelingsmethoden. Ieder mens verschilt. Het lichaam en die specifieke psyche doen het bijvoorbeeld goed bij bepaalde benaderingen maar niet bij andere. De persoon met het trauma zal zich vooral VEILIG moeten voelen bij de te kiezen behandeling.

EMDR therapie

EMDR therapie (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), is één van de mogelijke behandeling voor PTSS.

Onderzoekers weten nog niet precies hoe het brein de pijn daardoor kan laten uitdoven, maar hebben deze theorie: Bij de EMDR wordt door de oogbewegingen de thalamus gekalmeerd. Er worden tijdens de therapie nieuwe verbindingen aangelegd in de hersenen tussen de rechter pariëtale kwab en de linker insula en van daaruit naar de frontale hersenschors.

Hoe de hersenbalk daarbij betrokken is, is nog niet duidelijk. In ieder geval wordt de zintuiglijke context van het trauma weggehaald. Het  verschuift naar de prefrontale cortex, waardoor zintuiglijke triggers niet meer of niet meer zo'n invloed hebben.

Door de behandeling kan een traumatische een gewone herinnering worden die niet zo pijnlijk meer is. Iemand kan het trauma als een gewoon verhaal vertellen, als één van de vele levensgebeurtenissen. De pijn kan uitdoven.

Er is nog weinig bekend over de behandeling van PTSS in de doelgroep van mensen met hersenletsel.
Mensen die naast hun psychotrauma lijden aan overprikkeling ten gevolge van het hersenletsel verdragen niet altijd de geluiden en de snelle handbewegingen die bij een EMDR therapie gebruikelijk zijn. Vaak wordt bij overprikkeling wel de methode verdragen waarbij de therapeut met de handen tapt op de knieën van de persoon met PTSS.

Het is belangrijk om een zeer ervaren traumatherapeut te kiezen, niet iemand die zomaar een trucje doet. Besef dat complexe PTSS door een zeer ervaren traumatheraqpeut behandeld moet worden. Want bij sommigen verergert de PTSS door de EMDR. Alleen de juiste therapeut weet de voorwaarden of een behandeling zinvol kan zijn.
Eén van de belangrijkste elementen is of de persoon die behandeld wil worden zichzelf een 'veilige plek of persoon voor de geest kan halen /visualiseren".

Traumatherapeut op tv

Je kunt de fragmenten van de aflevering zien en beluisteren van Zomergasten met de bekende traumatherapeut psychiater Bessel van der Kolk via deze link.
Gesprek met psychiater en traumaspecialist Bessel van der Kolk onder meer over trauma en over wat we wereldwijd hebben geleerd om van trauma te helen. Klik hier om te beluisteren via Spotify.
Bessel van der Kolk heeft ook goede boeken geschreven o.a Traumasporen over het verwerken van trauma.