Hersenvliesontsteking / meningitis

Een hersenvliesontsteking is wat het woord al zegt: een ontsteking van de hersenvliezen. Hersenvlies of meninge (enkelvoud) en meervoud hersenvliezen zijn de beschermende lagen om de hersenen. Als deze vliezen ontsteken heet het een meningitis. 

Vaak is er een mengbeeld van zowel hersenvliesontsteking als ook een hersenontsteking (encefalitis), dan wordt dat meningo-encefalitis genoemd.

Hersenvliesontsteking of meningitis kan worden veroorzaakt door bacteriën, virussen (zoals bijvoorbeeld het enterovirus) schimmels, chemische irritatie of medicijn-allergieën, neurosarcoïdose en tumoren.

Als we alleen kijken naar de bacteriën, zijn er een aantal bacteriën die daarmee een bacteriële meningitis kunnen veroorzaken:

• Meningokok. Er zijn meerdere typen meningokokkenbacteriën die onder ander een bloedvergiftiging (sepsis) of hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken. Gelukkig wordt niet iedereen die besmet wordt ziek. Besmetting gebeurt door het inademen van kleine druppeltjes die bij een ander vanuit de neus-keelholte komen, of via direct contact.
  
  
• Pneumokok of Streptococcus pneumoniaes. Deze bacterie komt vaak voor bij mensen in de neus-keelholte, zonder dat men er ziek van wordt, tot de weerstand afneemt. Ook kan de bacterie de kop opsteken bij bijvoorbeeld slechte hygiëne.
  
  
• Listeria bacterie. Deze bacterie veroorzaakt o.a. een voedsel-overdraagbare ziekte, die wordt veroorzaakt door de bacterie Listeria monocytogenes. Denk aan gebruik van niet-gepasteuriseerde melk, zachte kazen op basis van rauwe melk (brie, camembert, feta en blauwe kaas etc), vlees- en vissalades, gedroogde vis, schaaldieren, koud gerookte vis en rauw vlees als filet americain. Bij 5% van de mensen is listeria van nature aanwezig in de gewone darmbacteriën of darmflora. De bacterie kan in een later stadium ook in de bloedbaan terechtkomen. Dan wordt het een bloedvergiftiging (sepsis), en kan het een hersenvliesontsteking (meningitis) veroorzaken. De hersenvliesontsteking kan ook een gevolg zijn van verminderde weerstand door een behandeling met specifieke medicijnen die immuunsuppressiva genoemd worden. Dat zijn geneesmiddelen die de werking van het afweersysteem remmen, bijvoorbeeld om een ongewenste ontstekingsreactie van het lichaam te behandelen.
  
• Haemophilus influenzae met name type b (Hib). Gezonde mensen kunnen deze bacterie bij zich dragen in de neus-keelholte. Besmetting gebeurt via hoesten en niezen.
  Voor deze variant worden kinderen sinds 1993 ingeënt bij de DKTP-prik.
  
  
• Stafylokokken of Staphylococcus. Waarvan de bekendste vorm de aureus is. Deze bacterie komt bij veel mensen voor, vooral op de huid en in de neus en huidplooien. Normaal gesproken word je niet ziek van deze bacterie, maar bij beschadiging van huid of slijmvliezen kunnen infecties ontstaan.

Zoals gezegd leven de meeste genoemde bacteriën bij sommige mensen geheel onschuldig, in het bovenste deel van het ademhalingskanaal, in de neus-keelholte. Wanneer deze bacterie (met name de meningokok) de ademhalingswegen verlaat en via de bloedstroom de hersenvliezen bereikt, ontstaat meningitis.

Klachten bij hersenvliesontsteking / meningitis:

(hoge) koorts, toenemende hoofdpijn, griepachtige verschijnselen, misselijkheid en braken, nekstijfheid (maar die ontbreekt ook soms!) soms huidafwijkingen; paars rode vlekjes, en later stadium slaperigheid.

Gevaar van zwelling van de hersenen:

De hersenen zitten beschermd in het harde omhulsel, de schedel. Wanneer de hersenen gaan zwellen door een ontsteking, houdt de schedel de zwelling tegen waardoor de gezwollen hersenen een andere richting zoeken.

Hierdoor kunnen ze naar beneden drukken, op de hersenstam. Vanuit dit gedeelte van de hersenen worden de levensbelangrijke functies zoals de ademhaling en hartslag geregeld.

Wanneer deze situatie onbehandeld is, stijgt de hersendruk en kan de hersenstam ophouden met functioneren en kan de patiënt overlijden. Daarom is het belangrijk dat er spoedig medisch wordt ingegrepen.

Langetermijngevolgen hersenvliesontsteking/meningitis:

Als de ziekenhuisperiode met acute zorgen voorbij is, hebben veel meningitispatiënten nog klachten. Het herstel kan weken tot maanden, zelfs jaren in beslag nemen.

Bij sommigen duurt het herstel langer en sommigen zullen helaas niet meer op het oude niveau kunnen functioneren. Jongere patiënten herstellen soms sneller dan oudere patiënten.

Zowel de virale meningitis als bacteriële meningitis kunnen de eerste tijd nog hoofdpijn geven als ook vermoeidheid, geheugenproblemen, leer-/concentratieproblemen, niet in grote gezelschappen kunnen functioneren, geen druk of stress aan kunnen en sneller geïrriteerd zijn.

Epilepsie kán een gevolg zijn van een bacteriële meningitis evenals gehoorschade.

Soms wordt ook genoemd overgevoeligheid voor licht en geluid en minder doelbewust handelen in het leven.

Met name na een pneumokokken meningitis zal een klein aantal
patiënten ernstige mentale en lichamelijke achterstand kunnen oplopen.

Sommige patiënten zullen afhankelijk worden van een rolstoel en de volledige verzorging van anderen. Een aantal patiënten zal niet (meer) aan het arbeidsproces kunnen deelnemen of een stap terug moeten doen.

Een aantal kinderen zal geen regulier onderwijs kunnen volgen of moet overstappen naar bijzonder onderwijs. Een klein aantal zal helemaal geen onderwijs kunnen volgen.

Bij kinderen die in de loop van het eerste levensjaar een hersenvliesontsteking oplopen, kunnen een ernstige complicatie overhouden; een cerebrale parese of hersenverlamming. Zie pagina cerebrale parese.

Mogelijke restverschijnselen na een virale / virus infectie
In tegenstelling tot een virale hersenontsteking (encefalitis) kent een virale hersenvliesontsteking (meningitis), vaker een gunstig beloop en spontaan herstel.

Hoofdpijn
Duizeligheid
(extreme) Vermoeidheid
Geheugenproblemen
Evenwichtsklachten
Concentratie-/leerstoornissen
Gedrag-/gemoedsveranderingen
Depressiviteit
Gewichtsverlies

Gevoeligheid voor licht

Overgevoelige hoofdhuid voor warmte en kou

Mogelijke restverschijnselen na bacteriële infectie

Doofheid
Hoofdpijn
Vermoeidheid
Concentratiestoornissen
Leerproblemen
Visuele problemen
Epilepsie
Geheugenklachten
Storingen aan de motoriek
Duizeligheid
Evenwichtsstoornissen
Depressiviteit
Algemene gedragsveranderingen ( in zichzelf gekeerd of heel druk)

Plotseling gemoedsveranderingen
Agressieve buien of woede-aanvallen
Angstaanvallen

De lagen van de hersenvliezen (meningen)
Spreek uit: mé-nin-gen.

Anatomie: Om de hersenen heen liggen de hersenvliezen. Deze hersenvliezen vervullen een functie in de voeding van de hersenen en dienen ook als stootkussen, ter bescherming van de hersenen. De lagen zijn opgebouwd van buiten naar binnen:

• Hoofdhuid 

• Beenvlies 

• Bot 

• Harde hersenvlies  (dura mater met twee lagen)

• Spinnenwebvlies  (arachnoïda)

• Sub-arachnoïdale ruimte

• Zachte hersenvlies (pia mater)

Filmpje over hersenvliesontsteking /meningitis

Bekijk via deze link meer you tube filmpjes van Meningitis Stichting 

Telefoonlijn voor uw vragen

Er is een telefoonlijn voor al uw vragen over meningitis, gerund door vrijwiligers van de  Nederlandse meningitis stichting: https://www.meningitis-stichting.nl/contact/

Downloads:

Kijk voor de meest actuele downloads bij https://www.meningitis-stichting.nl/informatie/infomateriaal-downloaden-of-bestellen/foldersbrochures/ 

Lees meer...

Lees meer.. ook over mengbeeld encefalitis en meningitis

Lees meer... op de site van Vereniging van Neurologen

Lees meer... op de site van Nederlandse Meningitis Stichting

Lees meer..  één derde van de kinderen houdt klachten over

Engelse wetenschappers van het University College in Londen volgenden gedurende drie jaar 570 kinderen die ooit een hersenvliesontsteking, ook wel meningitis genoemd, hadden gehad.

Uit de studie bleek dat een op de drie jongeren die aan de infectieziekte behandeld werd er later psychische problemen aan overhoudt, epilepsie ontwikkelt of leerproblemen kent.