P-Q-R

P

Palilalie is het herhalen van woorden of lettergrepen als automatisme.

Panhypopituitarisme is als de hypofyse helemaal geen hormonen meer aanmaakt.

Paniekaanvallen Bij een paniekstoornis of gegeneraliseerde angststoornis is de angst niet gericht op een specifiek voorwerp, activiteit of situatie. Bij een fobie is dit duidelijk wél het geval.

Papilatrofie is als de oogzenuw te dun is geworden.

Papiloedeem is als de oogzenuw / de blinde vlek gezwollen in het oog is. Wordt in verband gebracht met verhoogde hersendruk. Zie neurologisch onderzoek.

Parafasie is als iemand met afasie door het taalprobleem de woorden verandert. Vaak zit de klank wel in het woord, maar de persoon pakt het verkeerde woord.
 
Paralyse is verlamming.
--
Paraparese betekent een verzwakking van de onderste ledematen. 
 
Paraplegie is verlamming aan beide zijden, bijvoorbeeld van beide benen of van beide armen. Het meest komt de verlamming van beide benen voor door een dwarslesie van het ruggenmerg bij een ongeval. Beschadiging van de wervelkolom betekent in veel gevallen ook beschadiging van het ruggenmerg, en indien het verband van het ruggenmerg in het dwarse vlak verbroken is dan een paraplegie ontstaan.
 
Parese is spierzwakte, krachtsvermindering, gedeeltelijke of onvolledige verlamming, waardoor de kracht van een spier of spiergroep is verminderd. Een onvolledige verlamming kan optreden doordat slechts een deel van de verzorgende zenuw is uitgevallen of doordat niet alle spiervezels zijn gestoord. Ook spreekt men van een paretische arm of een paretisch been indien een aantal spieren geheel of gedeeltelijk is uitgevallen, maar voldoende spierfunctie bewaard is om een zwakke beweging te bewerkstelligen. Hemiparese is halfzijdig krachtsverlies.
 
Pariëtaalkwab is de wandbeenkwab aan de zijkant van het hoofd.
--
Parkinson – ziekte van is een chronische, langzaam erger wordende hersenaandoening, het gevolg van een beschadiging van zenuwcellen (de substantia nigra of zwarte stof) in de middenhersenen( mesencephalon). Vanwege de functie wordt de substantia nigra gerekend tot de de basale kernen van de hersenen. De cellen produceren dopamine, een stof die nodig is voor de overdracht van signalen van de zenuwen naar de spieren. Als de zenuwcellen door de beschadiging niet genoeg dopamine produceren, ontstaan de verschijnselen van de ziekte van Parkinson. Zie onze speciale pagina over de ziekte van Parkinson.

Parkinsonisme, zie onze spciale pagina

Parosmie is het ruiken van vreemde geuren.

Paroxysmaal is aanvalsgewijs.

Partieel is gedeeltelijk

Partiële epilepsie of focale epilepsie, is een type epilepsie waarbij de kenmerkende aanvallen zich beperken tot een bepaald lichaamsdeel (focale aanvallen). Er is sprake van een plaatselijke stoornis in één hersenhelft. Partiële epilepsie ontstaat als het hersengebied dat in verbinding staat met het betreffende lichaamsdeel, niet goed werkt. De massale ontlading van een groep zenuwcellen vindt dan plaats in een apart deel van de hersenen, zonder dat beide hersenhelften meedoen.
Aanvallen zijn hevige spasmen (spiersamentrekkingen) of een serie schokkende bewegingen van armen, benen, romp of gezicht. 

 
Pathofysiologie is kennis en studie naar de lichamelijke processen waardoor een ziekte ontstaat. Kennis van zieke organen.

Pathologisch is afwijkend. In de zin van ziekte.

PEG-sonde is een slang die via de buikwand naar de maag wordt gebracht. Met de sonde wordt sondevoeding , vloeistoffen en medicijnen veilig en doeltreffend rechtstreeks in de maag gespoten. Een patiënt krijgt een sonde als hij lang of blijvend sondevoeding nodig heeft.
In tegenstelling tot een neussonde is een PEG-sonde niet voor iedereen zichtbaar. Ook raakt een PEG-sonde minder snel verstopt. Daardoor is hij soms jaren te gebruiken. PEG staat voor Percutane Endoscopische Gastrostomie.

Performaal is het doen /verrichten van dingen. Iemand kan verbaal sterk zijn en performaal wel hinder van het letsel ondervinden. Dat maakt deel uit van een disharmonisch profiel: performaal zwak en verbaal sterk.

Peri-ictaal is rond de epileptische aanval.
 
Perimesencephale bloeding is een vorm van een subarachnoïdale bloeding of SAB. Het is een bloeding rondom de middenhersenen (mesencephalon). Peri = rondom. Mesencephalon = middenhersenen, een deel van de hersenstam
 
Perirhinale cortex zijn twee gebieden in de mediale slaapkwab die betrokken zijn bij waarneming en geheugen van het zien (visuele info); de herkenning van omgevingsinfo (Brodmanngebieden 35 en 36)

Periventriculair is rondom de hersenholtes.

Persevereren/ perseveraties is het almaar door gaan met een thema, het herhalen van een woord of handeling.

Persoonlijkheid de karakteristieke manier waarop iemand denkt, voelt, handelt, omgaat met zichzelf en de wereld tegemoet treedt. In de meeste definities wordt persoonlijkheid dan ook aangegeven als ‘datgene wat elk mens uniek maakt’.

Persoonlijkheidsstoornis :
Borderline persoonlijkheidsstoornis
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Persoonlijkheidsstoornissen bepaalde aspecten van de persoonlijkheid wijken af van wat als normaal wordt gezien. Maar het is moeilijk om een definitie te geven van wat normaal is, en wat als abnormaal beschouwd moet worden. Over het algemeen wordt aangenomen dat er sprake is van een stoornis wanneer iemand zelf of zijn omgeving last heeft van zijn afwijkende gedachten, gevoelens en gedragingen. Persoonlijkheidsstoornissen zijn starre en duurzame patronen die frequent en in allerlei verschillende situaties optreden. Iemand met een persoonlijkheidsstoornis beseft vaak niet dat zijn persoonlijkheid afwijkt, maar merkt wel dat er problemen zijn in het dagelijkse leven.
--

Pia Mater is het zacht hersenvlies. Over alle windingen en spleten, groot en klein, van de structuren van het centrale zenuwstelsel bevindt zich dit vlies. Het is een dun vlies dat de verschillende hersenstructuren bijeenhoudt. Aan de niet-hersenkant van het zachte hersenvlies bevindt zich de subarachnoïdale ruimte. We leggen de hersenvliezen uit op de pagina subarachnoiaal bloeding, subduraal bloeding /subduraal hematoom en epiduraal bloeding/ epiduraal hematoom.

PML Progressieve multifocale leuko-encefalopathie is een ernstige ontsteking van de hersenen door een vrij algemeen virus, dat weer actief wordt, soms door verzwakking van het lichaam, bijvoorbeeld door behandeling met immuunsysteem onderdrukkende medicijnen (immuunsuppressieve medicatie). Afhankelijk van welk hersengebied ontstoken is zullen er specifieke klachten zijn:
  • algemene zwakte
  • spierzwakte aan één of beide kanten van het lichaam
  • moeite met spreken
  • verminderde coördinatie, zoals onhandigheid of loopproblemen
  • problemen met het zien /visuele problemen, zoals wazig zien of zelfs niets zien
  • verwarring/desoriëntatie
  • geheugenverlies
  • persoonlijkheids- of gedragsveranderingen

Plasticiteit is veranderbaarheid/ vervormbaarheid. Vaak wordt plasticiteit in verband gebracht met het aanpassend vermogen van de hersenen aan nieuwe omstandigheden. Nieuwe hersencellen en nieuwe hersenverbindingen kunnen worden aangemaakt, echter niet in het afgestorven gebied. Lees meer op de pagina herstel mogelijk?

 

Plexus choroideus is de plek in de hersenen waar het hersenvocht (liquor) aangemaakt wordt (zie hersenholtes)

Plots gehoorverlies het gedeeltelijke of volledige onvermogen geluid waar te nemen in één of beide oren. Gehoorverlies kan aangeboren zijn of in de loop van het leven optreden. Wanneer gehoorverlies binnen een periode van drie dagen of minder is sprake van plots gehoorverlies. Soms treedt dit ook op bij multiple sclerose, een ziekte die wordt gekenmerkt door afsterven van de zenuwen, en bij de ziekte van Ménière en tal van andere oorzaken.

 

Post Anoxische Encephalopathie Situatie van verminderd functioneren van de hersenen na zuurstofgebrek door: Hartstilstand of Infarct of hartritmestoornissen of Verdrinking of Shock of Longproblemen of een intoxicatie.(vergiftiging).

 

Postcommotioneel syndroom Langdurige klachten na een hersenschudding. Dit syndroom houdt een aantal weken tot maanden aan, maar soms langer. De persoon voelt zich meestal enigszins verward, heeft hoofdpijn en is abnormaal slaperig. Er kunnen duizeligheid, concentratieproblemen, vergeetachtigheid, depressie, gebrek aan gevoelens of emoties en angst optreden. In de tussentijd kan de patiënt moeite hebben met werken, studeren en het onderhouden van sociale contacten.

Postencefalitisch syndroom Landurige klachten van gedragsverandering na hersenontsteking. Tot de symptomen behoren malaise, apathie of avolitie en prikkelbaarheid, er kunnen veranderingen optreden in het eet-, slaap- of seksueel gedrag en de patiënt kan problemen krijgen met het sociaal inzicht. Ook kunnen er klachten van neurologische aard zijn, zoals verlamming, afasie en doofheid.

Posterieur betekent dat een onderdeel van de hersenen aan de achterzijde ligt, of achter een ander deel.

Post traumatisch betekent na het ongeluk /ongeval.

Posttraumatische Amnesie (PTA) Gat in geheugen Van het ongeval en van enige tijd daarvóór kun je je soms niets meer herinneren. Meestal komen de herinneringen tot vlak voor het ongeval snel weer terug. Ook kan het zijn dat je je niets meer kunt herinneren van de periode ná het ontstaan van het letsel: dit is posttraumatische amnesie (PTA) die enige tijd kan aanhouden. Omdat de hersenen gedurende deze tijd geen informatie opslaan, verdwijnt de PTA achteraf meestal niet. Het heeft dan ook geen zin om te blijven zoeken naar deze herinneringen. Hoe ernstiger het traumatisch hersenletsel, hoe langer het bewustzijnsverlies en de PTA duren.

Posttraumatische stress-stoornis Verschijnselen die kunnen optreden na een stressvolle situatie zoals een ernstige trauma of ongeval. Men ziet de verschijnselen vooral na gijzeling, oorlogsomstandigheden, zeer ernstige ongevallen (Bijlmer-ramp) e.d.
De reactie kan relatief kort (na enkele dagen) of relatief lang na de gebeurtenis optreden (van 6 tot 9 maanden) en wordt vooral gekenmerkt door:
- emotionele vervlakking;
- onverschilligheid;
- apathische reacties;
- angstaanvallen;
- slaapstoornissen;
- 'flash-backs' van de gebeurtenis.
 
PTSS is de afkorting van bovenstaande Post Traumatische Stress Stoornis De aandoening ontstaat als gevolg van ernstige stressgevende situaties, waarbij sprake is van levensbedreiging, ernstig lichamelijk letsel of een bedreiging van de fysieke integriteit. Deze situaties zijn voor de persoon traumatisch.

Post whiplash syndroom zie WAD, klachten na een doorgemaakte whiplash.

Primair is in eerste instantie en niet veroorzaakt door een andere aandoening of ziekte.

Prionziekte is een ziekte veroorzaakt door een prion (besmettelijk eiwit) het kan een hersenontsteking veroorzaken. Zie ook de ziekte van Creutzfeld Jacob.

Problemen met eten en drinken bij dementie. Eetproblemen komen vaak voor bij mensen met dementie. Ze eten te weinig of juist te veel. Daardoor vallen ze af of komen ze aan. Mensen met een dementie kunnen onhandig zijn of knoeien. Hiervoor schamen ze zich soms.
Ook voor verzorgers zijn eetproblemen moeilijk. Personen met dementie houden bijvoorbeeld de mond dicht, duwen of slaan een lepel weg, spugen eten uit of laten het uit de mond lopen. Ook wordt het hoofd  soms weg gedraaid en loopt iemand van tafel weg.

Eetproblemen kunnen het gevolg zijn van:

  • lichamelijk klachten als tandpijn, misselijkheid, buikpijn en verlies van smaak. Mensen met dementie kunnen deze klachten niet goed aangeven.
  • andere ziekten of medicijnen
  • slikproblemen of kauwproblemen (vaak)
  • apathie
  • depressie.

Niet willen eten. 
Eetproblemen zijn vaak het gevolg van:
  • een doodswens
  • een teken van verzet; de persoon wil bijvoorbeeld niet geholpen worden of de verzorger geeft het eten te gehaast
  • waanbeelden; de persoon denkt bijvoorbeeld dat het eten vergiftigd is
Niet meer weten hoe.
De persoon:
  • kan het eten of drinken niet vinden
  • heeft geen honger- en/of dorstgevoel meer
  • herkent het eten niet
  • begrijpt aanwijzingen van verzorgers niet
  • heeft apraxie; hij weet bijvoorbeeld niet meer hoe hij een vork of mes moet gebruiken
 
Problemen met slikken wordt ook we dysfagie genoemd.
 
Proeven en ruiken kan verstoord zijn door hersenletsel. Synoniem is anosmie.
 
Progressieve aandoening is een in ernst toenemende ziekte, ook wel degeneratieve aandoening genoemd. Voorbeelden zijn MS, Parkinson, Huntington, Alzheimer en parkinsonisme.

Progressieve multifocale leuko-encefalopathie/ PML is een ernstige ontsteking van de hersenen door een vrij algemeen virus, dat weer actief wordt, soms door verzwakking van het lichaam, bijvoorbeeld door behandeling met immuunsysteem onderdrukkende medicijnen (immuunsuppressieve medicatie). Afhankelijk van welk hersengebied ontstoken is zullen er specifieke klachten zijn:
  • algemene zwakte
  • spierzwakte aan één of beide kanten van het lichaam
  • moeite met spreken
  • verminderde coördinatie, zoals onhandigheid of loopproblemen
  • problemen met het zien /visuele problemen, zoals wazig zien of zelfs niets zien
  • verwarring/desoriëntatie
  • geheugenverlies
  • persoonlijkheids- of gedragsveranderingen.


Prolactinoom een type tumor van de hypofyse, waardoor er teveel prolactine wordt aangemaakt, een stof dat melkaanmaak stimuleert in de borsten.

Proliferatie is toenemend in grootte
 
Prosodie is de melodie van de taal.

Prosopagnosie van Grieks prosopon = gezicht en agnosia = onwetendheid) of gezichtsblindheid is een specifieke vorm van agnosie. Personen die lijden aan deze aandoening, hebben problemen bij het herkennen van gezichten, soms zelfs hun eigen gezicht in de spiegel. Hun gezichtsvermogen is intact en ze hebben in principe geen problemen om voorwerpen of vormen te herkennen. Zie ook ons filmpje.
 

Proprioceptie

is het vermogen om de positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen. Ook deze informatie uit verschillende zintuigcellen kunnen het brein overprikkelen en de persoon zelfs zeeziek of 'dronken' laten voelen, alsof het evenwicht verstoord is.

Proximaal betekent dat een lichaamsdeel dichtbij ligt.

Pseudo betekent dat het lijkt op, maar niet is.

Pseudobulbair is zwakte van mond- en keel spieren
Pseudobulbair effect PBA is dwanglachen of dwanglachen door hersenletsel

Pseudobulbaire parese/ pseudobulbair syndroom dubbelzijdige uitval heeft van de aangezichts- en keelspieren

Psychomotore ontwikkeling is de ontwikkeling van een kind op het gebied van bewegen (motore) en cognitie. (denken leren, onthouden, kennis toepassen etc.)

Psychomotore retardatie is op meerdere niveau's achterstand in de ontwikkeling. Zie ook kind en hersenletsel.

Psychose is ernstige verwardheid waarbij realiteit en waan door elkaar lopen.

Ptosis is afhangend ooglid. Zie Wallenberg syndroom.

Puntbloedingen in de hersenen
Puntbloedingen of petechiën (purpura) zijn kleine bloeduitstortingen ter grootte van een speldenprik. De benaming is afhankelijk van de locatie tussen- of ónder de hersenvliezen of onder het schedeldak.
De hersenen worden van binnen naar buiten bedekt door de pia mater (= zachte hersenvlies), de arachnoid mater (= spinnenwebvlies), de dura mater (= harde hersenvlies) en het schedeldak. Zie de pagina's subdurale bloeding, epidurale bloeding/hematoom en subarachnoïdale bloeding/hematoom SAB.

 

Q

Quadrantanopsie is een gezichtsveldstoornis waarbij een kwart van het zicht is weggevallen.

Quadriparese (of tetraparese) betekent een verzwakking van alle vier de ledematen. Wanneer er sprake is van een volledige verlamming van alle vier de ledematen, spreekt men van quadriplegie of tetraplegie. Zie parese.
--
Quadriplegie Verlamming van alle vier de ledematen. Quadriplegie komt in het algemeen slechts voor na volledige doorsnijding van het ruggenmerg in het bovenste gedeelte van het halsruggenmerg, dat wil zeggen boven het niveau waar de zenuwcellen voor de armspieren zijn gelegen.
Een dergelijke ernstige beschadiging van het ruggenmerg is meestal het gevolg van een ongeval, waarbij de wervelkolom zodanig werd beschadigd dat door afgebroken botdelen of door verschuiving het ruggenmerg in het halsgedeelte doorgesneden is. Omdat dan tevens de belangrijkste ademhalingsspieren niet meer werken moet speciale beademingsapparatuur de patiënt in leven houden.
 

R

Radiata optica is een zenuwbaan tussen thamalus en de visuele schors (cortex) in de occipitaalkwab waarlangs visuele signalen verzonden worden.


Radiotherapie is bestraling

Rapid Eye Movement-slaap (REMslaap) is een fase in de slaap waarbij men droomt en de ogen snel heen en weer bewegen. De andere spieren van het lichaam zijn slap.

REM-slaap gerelateerde stoornis of REM slaapgedragsstoornis
Een slaapstoornis dat zich kenmerkt door wilde bewegingen tijdens de droomslaap. Iemand kan zichzelf of de bed-partner zelfs verwonden of gaan slaapwandelen. Ook kan iemand praten in de slaap: somniloguy of sleep-talking. 
Bij 70 tot 80% van de mensen die REM-slaapstoornissen hebben, ontwikkelt zich een neurodegeneratieve stoornis (alfa-synucleïne stoornis) binnen een termijn van zo'n tien tot twaalf jaar. Ook de ziekte van Parkinson valt onder deze neurodegeneratieve stoornis, maar ook MSA en Lewy body dementie.


Revalidatie richt zich op het voorkomen, verminderen en genezen van ziekte of verwonding bij mensen met een functionele beperking of lichamelijk letsel. Tijdens revalideren leert iemand vaardigheden die nodig zijn om sociaal en psychologisch zo normaal 'mogelijk' te functioneren. Het doel is om de beperkingen te verlichten. Hierdoor wordt de patiënt hopelijk onafhankelijker en verbetert zijn kwaliteit van leven.

Rett-syndroom Een ontwikkelingsstoornis van het centrale zenuwstelsel (hersenen en hersenzenuwen) Het Rett syndroom komt vrijwel uitsluitend bij meisjes voor. Meisjes hebben een tekort aan erfelijke materiaal van het MECP2-gen. Er vindt een verandering in het MECP2-gen plaats (genmutatie). Het Rett syndroom is een genetische aandoening.
 
 
Retrograde amnesie is geheugenverlies van oude herinneringen vanaf letsel.
 
Risicofactoren Beroerte CVA 

Onbeïnvloedbare risicofactoren

  • leeftijd (hoe ouder men wordt hoe hoger de kans op een CVA)
  • geslacht (volgens de statistieken hebben mannen meer kans op een CVA dan vrouwen)
  • familiaire voorgeschiedenis (erfelijkheid)
 
Rigiditeit is stijfheid in het lichaam. Zie ook bij parkinsonisme, ziekte van Parkinson en spasticiteit.
 
Rinneproef zie neurologisch onderzoek. Gehoorzenuwtest waarbij een stemvork in trilling, tegen het bot achter het oor wordt gezet, en daarna voor het oor gehouden wordt, om te bezien wat het beste gehoord wordt.
 
Rising epigastric sensation is een voorbode voor een epileptische aanval waarbij men een langzaam opstijgend gevoel uit de maag waarneemt.
 
Romberg proef zie neurologisch onderzoek. Test voor het evenwicht, waarbij men stil moet staan met gesloten ogen.

RR is de afkorting van Riva Rocci de eenheid waarmee de bloeddruk genoteerd wordt. Bloeddrukmeting.

Rubrale tremor is een ritmische tremor of trillen in een ledemaat ten gevolge van een beschadiging in de rode kern (nucleus ruber). 

Ruimtelijke oriëntatie is weten waar de persoon zich bevindt of waar een voorwerp zich in de ruimte of bevindt.

Rusttremor is een tremor of trillen in ruststand van het lichaamsdeel.