Ieder hersenletsel verschilt. Er zijn mensen die hun intelligentie volkomen behouden hebben, en er zijn anderen die op deelgebieden moeite hebben maar op andere gebieden even intelligent gebleven zijn. Iemand kan bijvoorbeeld verbaal sterk zijn maar praktische problemen hebben of omgekeerd.
Als dat zo is noemen we dat iemand een disharmonisch intelligentieprofiel heeft.

Als er moeite is, kan dat liggen in één of meerdere (executieve) functies:

• plannen
• organiseren 
• timemanagement, tijd goed inschatten en daarin taken kunnen indelen
• anticiperen
• overstijgend denken /overzicht bewaken
  
• abstract en conceptueel denken
• multitasking 
• doelgericht gedrag
• probleemoplossend vermogen
• cognitieve flexibiliteit
• emotieregulatie
• sociaal invoelbaar reageren
• zelfinzicht (wat is jouw aandeel in gebeurtenissen)
• werkgeheugen (wat is relevant en wat niet om te onthouden, hoe zorg je dat je iets onthoudt , en zorgt ervoor dat je iets uit je lange termijn kan opdiepen)
• aandacht richten en volhouden
• inhibitie (vermogen om je gedrag af te remmen)

Lijst van:Dautzenberg et al., 2008; Smidts & Huizinga, 2009; de Sonneville, 2005

Teveel mensen met hersenletsel komen er gaandeweg en met 'vallen en opstaan' achter, dat er deelgebieden zijn die niet meer hetzelfde functioneren als voor het ongeluk of voor de hersenbloeding /infarct, of andere hersenziekte.
Anderen komen er achter, nadat er een neuropsychologisch onderzoek is afgenomen, dat er bepaalde moeiten zijn, omdat het NPO dat aan het licht brengt.

Tekst gaat door onder de afbeelding.

Een neuropsychologisch onderzoek of NPO kan een disharmonisch intelligentieprofiel aan het licht brengen, dat bij veel mensen met hersenletsel voorkomt, maar in het algemeen ook een veelheid van andere oorzaken kent.

Enerzijds kan iemand zich goed kunnen uiten met spreken (verbaal sterk), maar anderzijds kan diegene op uitvoerende taken heel slecht scoren; zoals niet kunnen plannen, niet goed om kunnen schakelen of situaties niet kunnen overzien (performaal niet sterk).

De cognitie behelst de hersenfuncties die nodig zijn voor waarnemen, denken, onthouden van kennis en deze kennis op een goede manier toepassen en begrijpen. Cognitie wordt gemeten met een intelligentietest. Deze meet een totaal IQ (TIQ). Dit is verdeeld over een verbaal deel (VIQ), gericht op verbale kennis en vaardigheden, en een performaal deel (PIQ), gericht op handelingsgericht denken. Meestal wordt de intelligentie bepaald door het gemiddelde te nemen van deze twee scores. Als het gemiddelde intelligentieniveau gezakt is, betekent dat dus niet dat iemand niet slim meer is.

Er kunnen érg grote verschillen bestaan tussen het VIQ en het PIQ. Als dat meer is  dan 25 punten wordt er gesproken over een disharmonisch intelligentie profiel of de verbaal performaal kloof (V-P kloof). Ten gevolge van de performaal-verbaal kloof kunnen woordvindingsproblemen optreden. Ook het omgekeerde kan voorkomen dat iemand performaal beter presteert dan verbaal (P-V kloof).

De performale score kan beïnvloed worden door:

• moeite met het werken onder tijdsdruk en werktempo
• problemen met tijdsbesef, als iemand niet goed tijd kan inschatten
• verwerkingssnelheid
• problemen met de fijne motoriek waardoor het werktempo lager wordt.

De verbale score kan beïnvloed worden door:

• de taal, als de taal waarin de test wordt afgenomen wordt niet de moedertaal is
• problemen met het gehoor of met de spraak
• faalangst
• perfectionisme.

Er zal altijd  gekeken moeten worden naar:

• verbaal begrip
• visueel ruimtelijke problemen
• vloeiend redeneervaardigheden (fluid reasoning = in staat om abstract te denken, probleemoplossend redeneervermogen, informatie snel verwerken en 'door de bomen het bos' te zien)
  
• werkgeheugen
• verwerkingssnelheid.
  

Er zijn visies dat het performaal IQ met name een weergave is van het executief functioneren, en daarmee informatie geeft over de vaardigheden om taken uit te voeren. Juist bij hersenletsel zijn er vaak problemen met de executieve functies.
We hebben een speciale pagina over executieve functies.

De ene mens kan prima functioneren met een disharmonisch intelligentieprofiel en de andere mens ondervindt grote problemen in het dagelijks leven.

De verbaal/performaalkloof is een fenomeen waarover de visies nogal uiteenlopen. Wij vermelden deze kloof wel  op deze website om de volgende redenen:

Zelfinzicht en valkuilen leren kennen - op weg naar de versie 2.0

Teveel mensen met hersenletsel komen er gaandeweg en met 'vallen en opstaan' achter dat er deelgebieden zijn die niet meer hetzelfde functioneren als voor het ongeluk of voor de hersenbloeding /infarct of andere hersenziekte.
Anderen komen er achter nadat er een neuropsychologisch onderzoek is afgenomen dat bepaalde moeiten aan het licht heeft gebracht.

Het is niet zozeer belangrijk dat iemand iets weet over het intelligentieniveau, maar wel dat iemand zichzelf beter leert kennen. Dat iemand inzicht heeft in de valkuilen die door het hersenletsel gekomen zijn en zo nodig de juiste hulp kan krijgen om hier het beste mee te leren omgaan. Op weg naar de versie 2.0!!

Wordt iemand overschat of onderschat??
Het is belangrijk voor de omgeving en de persoon in kwestie om te weten dat deze handicap zich voor kan doen. De omgeving overschat of onderschat anders de persoon met hersenletsel veelvuldig.

Kan iemand de regie voeren over het eigen leven?
Zelfs de meest intelligente mensen met hersenletsel kunnen moeite hebben met de regie voeren. Dat is niet iets om je over te schamen. De ene taak lukt uitstekend en bij een andere taak gaat dat moeizamer door het letsel.

Wat is de regie voeren?
Dat is als je het leven zelfstandig aan kan, zonder hulp op deelgebieden. Je kan alle beslissingen zelf nemen en de verantwoordelijkheid dragen. Je bent vaardig op sociaal, fysiek, en cognitief vlak. Je kan jezelf redden in het leven. Je kan het eigen leven en het huishouden organiseren en besturen zoals je dat zelf wenst.

Ondersteuning bij regie voeren

Zodra iemand vastloopt op een deelgebied als planning of overzicht houden bijvoorbeeld, kan er een beroep gedaan worden op bijvoorbeeld een individueel begeleider die geschoold is in werken met mensen met hersenletsel. Zie lijst.

Dat wordt ook  nog wel ambulante begeleiding genoemd. Ondersteuning op maat, met als doel om zelf de regie te hebben over je leven = Met respect voor iemands autonomie en met oog voor waar ondersteuning nodig is.

Voor mensen met dementie zijn er casamanagers dementie. Lijdt iemand aan dementie, dan kan diegene het regelvermogen verliezen en raakt letterlijk de weg kwijt.

Vul de zelfredzaamheidradar is via deze link en breng in kaart hoe zelfredzaam iemand is.

De aanvraag voor de begeleiding verloopt via het WMO loket in de gemeente. De kosten zijn laag. De meeste hulp of ondersteuning die de gemeente aanbiedt, valt onder de eigen bijdrage Wmo van maximaal € € 20,60 per maand. (gegevens van 2024 /check recente cijfers via deze link).
We hebben een ambulante begeleider van de organisatie gespecialiseerd in hersenletsel gevraagd om over haar werk te vertellen. Zie link.