Wat gebeurt er in de hersenen bij langdurig slaaptekort?
Slaap is essentieel voor het goed functioneren van de hersenen en het lichaam.
Wanneer je langdurig niet slaapt, treden er ingrijpende veranderingen op in zowel de hersenactiviteit als in specifieke hersengebieden.
De prefrontale hersenschors, het voorste deel van je hersenen
De prefrontale hersenschors of cortex, verantwoordelijk voor cognitieve functies zoals beslissingen nemen, concentratie en probleemoplossing, wordt minder actief bij slaaptekort. Dit veroorzaakt verminderde focus en impulsiever gedrag.
Onderzoek toont aan dat mensen met slapeloosheid minder grijze stof in delen van de prefrontale hersenen hebben. Ook functioneren gebieden, zoals aan de linkerzijde van het voorhoofd, minder goed. Een specifiek deel van de linker voorkant (Brodmann gebieden 9, 44-45) speelt een belangrijke rol bij slapeloosheid.
Bij slapeloosheid zijn de mediale en inferieure prefrontale cortex minder actief. Deze activiteit herstelt na slaaptherapie, maar niet vanzelf.
Conclusies: Slapeloosheid verstoort tijdelijk hoe het voorste deel van je hersenen (prefrontale corticale systeem ) werkt bij alledaagse taken.
Het limbische systeem, het emotionele centrum van de hersenen
Het limbisch systeem, dat emoties reguleert, raakt door slaaptekort uit balans, wat kan leiden tot stemmingswisselingen, verhoogde irritatie en risico op angst of depressie. Slaapverlies maakt dat we negatieve ervaringen benadrukken, gezichtsuitdrukkingen verkeerd interpreteren en conflicten zoeken. Emotionele wispelturigheid komt deels door verminderde communicatie tussen hersengebieden.FMRI toont aan dat bij goed functionerende hersenen de amygdala, onderdeel van het limbisch systeem voor emotionele verwerking, verbonden is met de mediale prefrontale cortex, die emoties reguleert (bijv. ons kalmeert). Slaaptekort breekt deze link, waardoor een overactieve amygdala je humeur beïnvloedt.
De hippocampus, het zeepaardje
De hippocampus of zeepaardje, in de temporale kwab, een deel van de hersenen dat belangrijk is voor je geheugen, werkt minder goed als je slecht slaapt. Dit kan ervoor zorgen dat je dingen vergeet of zelfs verkeerde informatie onthoudt. Uit onderzoek blijkt dat mensen na een nacht zonder slaap sneller foutieve herinneringen opslaan. Kort gezegd: je vergeet dingen sneller. De hippocampus helpt je bij het leren van nieuwe informatie en je hersenen herhalen die informatie tijdens je slaap om het te onthouden.
De thalamus
Onderzoek heeft laten zien dat er veranderingen kunnen optreden in bepaalde delen van de hersenen, zoals de thalamus en een specifiek deel van de frontale hersenen, bij mensen die last hebben van slapeloosheid. Als je niet genoeg slaapt, merk je waarschijnlijk dat het moeilijker wordt om scherp en creatief te blijven. Te weinig slaap kan bijvoorbeeld invloed hebben op hoe goed je kunt schakelen tussen onderwerpen in een gesprek. Studies tonen aan dat bij slaapgebrek een deel van de hersenen harder moet werken, zoals wanneer je probeert snel ideeën of namen voor dingen te bedenken. Dit laat zien dat je hersenen een beetje anders gaan werken om toch goed te blijven presteren.
De thalamus is een belangrijk deel van de hersenen dat invloed heeft op slapeloosheid, slaap-waakritme, stress, emoties en processen die het lichaam herstellen. Onderzoek heeft laten zien dat er veranderingen in de structuur en werking van de thalamus kunnen optreden bij rechtshandige mensen met slapeloosheid of weinig slaap. Dit is bevestigd door verschillende hersenscans.
Minder hersenomvang in voorhoofdskwab, slaapkwab en wandbeenkwab
De temporale kwab of slaapkwab, het hersengebied dat geassocieerd wordt met taalverwerking, is zeer actief bij goed uitgeruste mensen, maar inactief bij hun uitgeputte mensen waardoor onduidelijke spraak een gevolg kan zijn.
Uit een onderzoek bleek dat gezonde volwassenen die slecht slapen volume verliezen in de frontale of voorhoofdskwab, temporale of slaapkwab en pariëtale of wandbeen kwabben. Onderzoekers weten nog niet of slaapverlies krimp veroorzaakt of andersom.
Invloed op de hormonen
Langdurig slaaptekort zorgt daarnaast voor een toename van stresshormonen en een afname in het vermogen van de hersenen om afvalstoffen te verwijderen, wat op de lange termijn schadelijk kan zijn.
Tijdens diepe slaap, ook wel de diepe rustfase genoemd, maakt je lichaam veel groeihormoon aan. Dit hormoon helpt bij het herstellen van cellen, het sterker maken van spieren en het groeien van je lichaam, vooral bij kinderen en tieners. Als je te weinig slaapt, kan je lichaam minder groeihormoon aanmaken, wat invloed kan hebben op je groei en herstel.
Leptine en ghreline zijn hormonen die je eetlust en energiebalans reguleren. Leptine, geproduceerd door vetcellen, geeft je hersenen aan dat je vol zit. Ghreline, het 'hongerhormoon', wordt door je maag afgegeven en stimuleert eetlust als je energie nodig hebt. Een goede hormoonbalans helpt een gezond gewicht te behouden en voorkomt overeten. Stress, slaaptekort en ongezonde voeding kunnen deze balans verstoren, wat gewichtsproblemen kan veroorzaken.
Kortom, slaaptekort heeft verstrekkende gevolgen voor de hersenen en hun functioneren, wat benadrukt hoe belangrijk slaap is voor zowel mentale als fysieke gezondheid.
De invloed van slaaptekort op neurodegeneratieve aandoeningen en de invloed van deze aandoeningen op het slapen
Slaapstoornissen komen vaak voor bij bijna alle veelvoorkomende leeftijdsgebonden neurodegeneratieve hersenziekten
Neurodegeneratieve aandoeningen worden gekenmerkt door het progressieve verlies van zenuwcellen in de hersenen, wat leidt tot verschillende cognitieve en motorische problemen. Denk o.a. aan de ziekten Alzheimer of Parkinson, Huntington, Lewy Body dementie, Multiple Sclerose of REM-slaapgedragsstoornissen.
Lijst van alle ziekten achter link. Deze slaapstoornissen zijn regelmatig gekoppeld aan slechtere denk- en geheugenprestaties. Het is belangrijk om te begrijpen wat deze slaapstoornissen veroorzaakt en hoe bepaalde delen van de hersenen daarbij betrokken zijn.
Bij neurodegeneratieve aandoeningen ontstaan slaapstoornissen door verschillende processen in het lichaam, afhankelijk van de specifieke ziekte. Dit kan bijvoorbeeld komen door problemen met signaalstoffen in de hersenen (neurotransmitters), een verstoord slaapritme, ophoping van schadelijke eiwitten of ontstekingen in de hersenen (neuroinflammatie). Daarnaast spelen ook de manier waarop de ziekte zich ontwikkelt en persoonlijke factoren een rol. Hierdoor zijn de slaapproblemen vaak complex en verschillend van persoon tot persoon.
Onderzoek laat zien dat slaapproblemen, specifiek De REM-slaap gerelateerde stoornissen, belangrijke voorspellers van de ziekte zijn. Met andere woorden: Ze zijn vaak een vroeg teken van degeneratieve hersenaandoeningen en dat deze problemen vaak optreden voordat duidelijke symptomen zichtbaar worden. Het onderzoek suggereert ook dat slaapproblemen kunnen bijdragen aan het ontstaan en het verergeren van deze aandoeningen. Toch begrijpen we deze link nog niet helemaal door een aantal beperkingen.
Onderzoek met MRI-scans naar veranderingen in de hersenen die te maken hebben met slaap, kan helpen begrijpen hoe slechte slaap en hersenaandoeningen met elkaar verbonden zijn.
Uit MRI-scans van dit onderzoek zijn verschillende veranderingen in de hersenen naar voren gekomen. Zo blijkt dat de hersenschors dunner wordt, er minder grijze stof is, witte stof verloren gaat, en er schade aan de zenuwbanen ontstaat. Ook zijn er veranderingen gevonden in bepaalde meetwaarden, zoals hoe goed signalen door de hersenen bewegen. Verder is er een afname gezien in de verbindingen tussen hersengebieden die samenwerken (het default mode network), minder samenwerking tussen hersengebieden, en veranderingen in de sterkte van langzame hersengolven.
- De hersenstam
- De Cingulate Cortex en gyrus
- De superieure (bovenste) en middelste temporale groeve (groeve in slaapkwab).
- De superieure (bovenste) en middelste frontale groeve (groeve in voorhoofdskwab).
- De hippocampus (zeepaardje) en de groeve onder de hippocampus.
- De thalamus en hypothalamus.
Reclame hieronder