Cortex orbitofrontalis
Woord vooraf: Het brein werkt als één geheel samen. Hersenfuncties lopen verspreid door de hersengebieden en komen voort uit de uitwisseling tussen de gebieden. Toch zijn er wel klachten aan te wijzen per hersengebied.
Wat betekent de naam?
De term "cortex" verwijst naar de hersenschors, waar zich de zogenaamde 'grijze cellen' van het brein bevinden.
"Orbito" staat voor oogkas.
"Frontalis" betekent aan de voorkant van het hoofd.
De naam geeft daarmee de precieze locatie in het hoofd weer.
Functie
De orbitofrontale cortex, een onderdeel van de prefrontale schors, speelt een essentiële rol bij diverse cognitieve en affectieve processen, waaronder:
- Het vermogen om te redeneren.
- Het maken van plannen.
- Het nemen van beslissingen, gebaseerd op informatie afkomstig van andere hersenstructuren. Dit omvat geluid-, smaak-, geur-, tast- en visuele prikkels vanuit het secundaire visuele gebied in de temporaalkwab.
- Het maken van emotioneel geladen beslissingen (zoals beschreven door Antonio Damasio, Universiteit van Iowa).
- Het aanleren van associaties tussen een stimulus en een bekrachtiger (beloning of straf), volgens het onderzoek van Edmund Rolls van de Universiteit van Oxford.
Mensen met letsel in dit gebied hebben volgens Damassio vaak een onvermogen om emotionele prikkels te evalueren en/of beslissingen te nemen aan de hand van feedback (terugkoppeling) van sociaal-emotioneel relevante informatie.
Als in dit stukje hersenen zoveel input komt van zintuiglijke prikkels, én dit stukje brein o.a. emotionele prikkels moet evalueren is het bijna niet verwonderlijk dat het bij een deel van de mensen met overprikkeling bij hersenletsel effecten heeft op de emoties. Op onderstaande afbeelding lichtblauw.
Letsel in dit gebied
Letsels in dit gebied kunnen zorgen voor veranderingen in gedrag, zoals impulsiviteit of moeite om emoties goed te beheersen. Het kan zelfs zijn dat wat normaal als beloning voelt, als straf wordt ervaren, en andersom.
Schade aan de voorhoofdskwab kan leiden tot het frontaalsyndroom.
Dit is een ingrijpende verandering in sociaal gedrag en het vermogen om emoties onder controle te houden. Iemands persoonlijkheid kan flink veranderen door schade aan de frontale kwabben. Dit gebeurt vooral als beide kwabben, links en rechts, zijn aangetast.
Meer over deze gedragsveranderingen kun je lezen op de pagina frontaalsyndroom.
Onderdeel van het limbische systeem
De cortex orbitofrontalis behoort tot het limbische systeem, afgeleid van het Latijnse woord limbus dat 'rand' betekent. Het limbische systeem ligt aan de rand onder de hersenkwabben.
Het hele limbische systeem wordt gevormd door een groep hersenstructuren in de grote hersenen die betrokken zijn bij emotie, emotieregulering, emotioneel geheugen, genot en motivatie. Hier worden onder andere hormonen geproduceerd en wordt de temperatuur en de eetlust geregeld. Schade aan het limbisch systeem kan het hormonale systeem uit balans brengen.
Het vermogen om honger of een gevoel van verzadiging waar te nemen is verminderd en emotionele reacties kunnen veranderen.
bronnen:
Damasio, A.R. (1994). Descartes' Error: Emotion, Reason and the Human Brain. Putnam, New York.
Hersenletsel-uitleg
Kessels, R., Eling, P., Ponds, R., Spikman, J & Zandvoort, M. van (Red.) (2012). Klinische neuropsychologie. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Nieuwenhuys, R., Voogd, J., Huijzen, C. van (1988). The human central nervous system: a synopsis and atlas (3de uitgave). Berlijn/Heidelberg/New York: Springer
Rolls, E. R. (1999). The brain and Emotion. Oxford University Press. Oxford.