Niet-aangeboren hersenletsel en deelnemen aan het verkeer

Als je hersenen beschadigd zijn, gaan dagelijkse dingen niet meer zo makkelijk. Kun je met niet-aangeboren hersenletsel dan nog wel veilig aan het verkeer deelnemen? Het is belangrijk om hierover na te denken. Voor jouw veiligheid en die van anderen. Bij sommige soorten hersenletsel mag je een bepaalde periode niet rijden in de auto of op de fiets. In andere situaties is dat minder duidelijk. Daarom moet je uitzoeken of je weer verantwoord kan en mag rijden en of je nog verzekerd bent.

De brochure Veilig op weg met hersenletsel helpt je met deze vragen op weg.

Rijden in het verkeer

Hersenletsel leidt vaak tijdelijk of langere tijd tot verminderde rijvaardigheid. Door gedeeltelijke verlamming bijvoorbeeld, kan je niet in staat zijn de auto (of motor of fiets) te besturen. Het reactievermogen kan vertraagd zijn of je kunt je niet meer zo goed concentreren. Afstanden of snelheid schatten kan moeilijk zijn. Ook kan het zijn dat je minder scherp ziet of dat je wat links of rechts van jou gebeurt, niet goed waarneemt. Je bent misschien sneller boos of sneller moe. Je kunt misschien minder tegen drukte.

Neem niet direct deel aan het verkeer

Het is verstandig om niet direct deel te nemen aan het verkeer na een beroerte, CVA, hersenschudding of iets anders. Je weet misschien nog niet precies wat alle gevolgen zijn van jouw hersenbeschadiging en wat dit betekent in het verkeer. De kans is groot dat je minder energie en concentratie hebt dan voorheen. Daarom is het slim om fietsen of het besturen van een auto of motor even te laten voor wat het is. Deelname aan het verkeer vraagt namelijk best veel van je, meer dan jij je eerder bewust van was.

Bovendien moet vaak een neuroloog of onafhankelijke arts jou keuren. Dit doe je door een gezondheidsverklaring bij het CBR aan te vragen. Je wordt getoetst op verschillende onderdelen, zodat je weet of je weer veilig kunt deelnemen aan het verkeer met je niet-aangeboren hersenletsel. Als je geen gezondheidsverklaring aanvraagt bij het CBR, kan dit gevolgen hebben voor je rijbewijs en je autoverzekering. Vraag daarom na het oplopen van een hersenletsel of beschadiging aan je hersenen, door bijvoorbeeld een hersenschudding, beroerte of CVA altijd na bij jouw verzekeraar welke invloed niet-aangeboren hersenletsel heeft op jouw autoverzekering.

Meer over niet-aangeboren hersenletsel en deelnemen aan het verkeer

CBR.nl als informatiebron

De website van het CBR geeft veel uitleg over de verplichtingen, procedures, de inhoud van processtappen, kosten en doorlooptijden. Zij zijn uitvoerder van de wet met betrekking tot rijgeschiktheid, dus je mag uitgaan van de informatie op hun site. Door alle informatie op de website, is het soms even zoeken naar de juiste informatie.
Kijk daarom eerst op cbr.nl/hoe-kan-ik-rijden-met of je, volgens de wet, (tijdelijk) niet mag rijden.

Mag je na het oplopen van niet-aangeboren hersenletsel rijden als je geen restklachten hebt?

Stel, je hebt geen restklachten meer na het oplopen van niet-aangeboren hersenletsel en wilt weer deelnemen aan het verkeer. Je mag volgens de wet weer rijden (check dit op cbr.nl). Ook jouw arts vindt dat je weer veilig kunt rijden. Zelf twijfel je, bijvoorbeeld of je nog verzekerd bent als je een ongeval veroorzaakt. Wat kun je doen?

1. Wacht nog een tijdje tot je zelf meer vertrouwen hebt, bouw verkeersdeelname rustig op en vraag een naaste om mee te rijden en feedback te geven.
2. Neem contact op met je verzekeraar en vraag of de verklaring van jouw arts voldoende is. Als dat zo is, vraag je verzekeraar dan om dit schriftelijk te bevestigen.
3. Ben je er echt niet gerust op en wil je uitsluitsel? Vraag een gezondheidsverklaring aan bij het CBR en volg de procedure.

Vraag een verplichte gezondheidsverklaring bij het CBR aan.
Als je geen gezondheidsverklaring aanvraagt bij het CBR, kan dit gevolgen hebben voor jouw rijbewijs en uw autoverzekering.

Twijfel aan de eigen rijgeschiktheid?

Als je eraan twijfelt of je de weg nog op kunt als automobilist kun je je, alvorens de gezondheidsverklaring in te vullen, laten testen in de Rij Bewust Test van Veilig Verkeer Nederland en het CBR. Vergeet niet na afloop om uw score goed na te lezen met de uitleg per score. Daarin staat ook een advies.

Twijfel aan de rijgeschiktheid van uw naaste?

Soms zie je als familielid, partner of vriend(in) dat verkeersdeelname niet goed gaat. De persoon met niet-aangeboren hersenletsel denkt dat deelnemen aan het verkeer wel goed gaat. Wat kun je doen? 

• Ga het gesprek aan
  • Vertel waarom het gevaarlijk is dat je naaste met niet-aangeboren hersenletsel aan het verkeer deelneemt. Laat weten dat je bezorgd bent en wijs op het gevaar voor overige weggebruikers.

• Doe samen de Rij Bewust Test
  Doe samen met je naaste de Rij Bewust Test van Veilig Verkeer Nederland en het CBR. In deze online test krijg je verschillende verkeerssituaties te zien. Je naaste krijgt zo meer inzicht in het eigen rijgedrag en jij kunt aangeven hoe jij dit ervaart.

• Bespreken met zorgverleners
  • Soms helpt het als een professional meedenkt. Deel je zorgen met de behandelend arts of huisarts.

• Bied aan dat jij rijdt
  • Bied jezelf aan als chauffeur om je naaste van A naar B te brengen. Of stel met familie en vrienden een rijschema op.

• Brief aan het CBR
  • Je kunt een brief aan het CBR sturen om aan te geven dat jouw naaste niet meer goed rijdt. Beschrijf concrete voorbeelden en feiten waaruit dit blijkt. Het helpt als een onafhankelijk ander persoon, zoals een familielid, buurman of hulpverlener, de brief ook ondertekent. Na een dergelijke melding roept het CBR jouw naaste op voor een (onvrijwillig) onderzoek en mogelijk een rijtest. Weigert je naaste dit onderzoek? Dan wordt het rijbewijs direct ingevorderd en ongeldig verklaard.

Nog meer info

• rijbewijs-houden/nl/hoe-kan-ik-rijden-met/alle-aandoeningen-op-alfabet
• Waar let het CBR op + wat is een rijtest?
• Beperkte termijn van het rijbewijs of beperkt tot eigen omgeving
• Verschil tussen rijvaardigheid en rijgeschiktheid
• Veilig Verkeer Nederland Opfriscursus
• Rijbewusttest.nl  van het CBR
• Autoaanpassingen om met een handicap veilig achter het stuur te kunnen en over aangepaste rijlessen
• Alternatieven voor autorijden

   

• Ik twijfel of ik nog veilig kan rijden
• Ik heb zorgen over de rijgeschiktheid van iemand anders
• Mag ik wel of niet rijden met medicijnen?

Waar let het CBR op bij een rijtest?

Ze letten op: Oriëntatie, praktische vaardigheden, en sociaal en persoonlijk functioneren

Voor het autorijden zijn de volgende zaken belangrijk: oriëntatie en geheugen (O), praktische vaardigheden en aandacht (P), en sociaal en persoonlijk functioneren (S) – OPS. 

Deze domeinen bevatten elk drie items, die vragen naar gedragingen die een aanwijzing zijn voor onderliggende cognitieve functiestoornissen. Het O-domein bevat de items vergeetachtigheid, verwardheid en gestoorde oriëntatie in tijd en plaats; het P-domein de items traagheid, moeite met het uitvoeren van praktische handelingen en verwaarlozing van het uiterlijk; en het S-domein de items afleidbaarheid, inadequaat sociaal gedrag en verminderde zelf-inschatting.

Aanvragers waarbij de arts een aantekening maakte over cognitief functioneren zullen een testrit op de openbare weg moeten maken met een deskundige van het CBR. Het al dan niet verstrekken van een verklaring van geschiktheid hangt af van de resultaten van deze rijtest. Het accent ligt bij de testrit overigens meer op wat iemand, eventueel met aanpassingen aan het voertuig, nog wél kan dan op wat iemand níet meer kan.

Een rijtest is geen rijexamen! Ook is een rijtest altijd maatwerk!
Het is een rit in de eigen auto / leenauto met een medewerker van het CBR die beoordeelt of je het verkeer nog kan inschatten en adequaat kan reageren. De rijtest duurt niet langer dan een half uur en er wordt o.a. gelet op reactiesnelheid en hoe veilig je je in het verkeer begeeft.

https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/nl/rijtest/wat-is-een-rijtest


Hoe de rijtest verloopt:

Na kennismaking met deskundige van CBR gaat men samen de weg op voor de rijtest. Tijdens de rijtest kijkt de deskundige of de (medische) situatie geen probleem vormt om veilig te kunnen rijden.

Na afloop hoort men meteen hoe het gegaan is.

Soms is vervolgonderzoek nodig, een training of een aanpassing aan het voertuig. De rijtestdeskundige geeft de uitkomst door aan de arts van het CBR. Die neemt het besluit over de rijgeschiktheid. Dit besluit ontvangt men schriftelijk.

Soms moeten bepaalde maatregelen genomen worden om te mogen rijden. Bijvoorbeeld een bril dragen of aanpassing van het voertuig. De deskundige van het CBR stelt vast welke aanpassingen noodzakelijk zijn. Soms blijkt uit de rijtest dat het niet verantwoord is om te rijden. In dat geval mag men geen rijexamen doen en geen nieuw rijbewijs aanvragen.

Waar wordt op gelet tijdens een rijtest?

Een rijtest is altijd maatwerk, aangepast aan de situatie van de aanvrager. Afhankelijk daarvan ligt de nadruk in de rijtest op ‘zien’, ‘denken’ of ‘doen’. En soms op een combinatie hiervan.

De rijtest met nadruk op ‘Zien’?

• Positie kiezen op de weg. Er wordt getoetst of men op de juiste plek op de weg rijdt en blijft rijden en of men daarbij goed rekening houdt met het overige verkeer, obstakels en de inrichting van de weg.
• Besluiten nemen. Er wordt getoetst of men de beslissingen weloverwogen neemt. En of men daarmee het andere verkeer niet hindert of in gevaar brengt.
• Aandacht verdelen. Er wordt getoetst of men de aandacht goed kan verdelen tussen de bediening en de besturing van het voertuig en het overige verkeer. Ook in ingewikkelde verkeerssituaties.
• Waarnemen (bij minder scherp zien). Er wordt getoetst of men zich in alle omstandigheden op tijd kan oriënteren. Zonder gevaarlijke situaties te veroorzaken of anderen te hinderen.
• Waarnemen (bij een kleiner of beschadigd gezichtsveld). Er wordt getoetst of men de kijktechniek aanpast om het kleinere of beschadigde gezichtsveld te compenseren.

De rijtest met de nadruk op ‘denken’

• Aandacht blijven houden. Er wordt getoetst of men geconcentreerd blijft tijdens de hele rijtest.
• Gerichte aandacht. Er wordt getoetst of men belangrijke en minder belangrijke zaken goed uit elkaar kan houden.
• Aandacht verdelen. Er wordt getoetst of men zijn aandacht goed kan verdelen tussen de bediening en de besturing van het voertuig en het verkeer om zich heen. Ook in ingewikkelde verkeerssituaties.
• Automatisch uitvoeren van handelingen. Er wordt getoetst of men handelingen om de auto te bedienen en besturen automatisch kan uitvoeren, zodat men de aandacht bij de weg en het verkeer kan houden.
• Besluitvorming. Er wordt getoetst of men weloverwogen de beslissingen neemt. En of men daarmee het andere verkeer niet hindert of in gevaar brengt.
• Verkeerssituaties herkennen. Er wordt getoetst of men verschillende verkeerssituaties herkent en daarin veilig weet te handelen.
• Toepassen verkeersregels. Er wordt getoetst of men de verkeersregels kan toepassen en of men tegelijkertijd de auto veilig kan besturen.
• Herkennen van gevaar. Er wordt getoetst of men gevaarlijke situaties herkent. En of men als dit nodig is, zo kan handelen dat gevaar wordt vermeden.
• Voorspellen van gedrag van andere weggebruikers. Er wordt getoetst of men het gedrag van andere weggebruikers goed inschat. En of men het eigen rijgedrag hier goed op afstemt.

De rijtest met de nadruk op ‘doen’

•  Algemeen:
  • Zitpositie. Er wordt getoetst of men stevig en stabiel in de stoel zit tijdens het rijden. En tijdens het nemen van bochten, gasgeven en remmen. Er wordt gekeken of men de omgeving goed blijft waarnemen.
  • Veiligheidsgordel (autoriem). Er wordt getoetst of men de veiligheidsgordel zelfstandig kan omdoen en afdoen.
    
    
• Als u uw armen niet (goed) kunt gebruiken:
  • Sturen. Er wordt getoetst of men het stuur met beide handen, of bij aanpassing met één hand, kan vasthouden en volledig naar links en rechts kan draaien. Er wordt ook gekeken of men dit snel genoeg kan, om in te spelen op wat er om zich heen gebeurt.
  • Vloeiend sturen. Er wordt getoetst of men het voertuig vloeiend bestuurt. Er wordt gekeken of het stuurgedrag goed is afgestemd op de omgeving. Ook wordt er gekeken of men het voertuig tijdens het optrekken en gas geven op de juiste plek op de weg stuurt en houdt. Zowel op rechte stukken als in bochten.
  • Krachtig sturen. Er wordt getoetst of men voldoende kracht heeft in de armen en handen om goed te kunnen sturen. Dit wordt gemeten in ‘newton’. Voor het besturen van een (bestel)auto moet er tenminste 200 newton kracht gezet kunnen worden op het stuur. Voor een vrachtauto of bus is dit tenminste 250 newton.
  • Bedienen van schakelaars en parkeerrem. Er wordt getoetst of men tijdens het rijden de schakelaars goed kan bedienen, terwijl men het voertuig veilig en verantwoord blijft besturen.
  • Schakelen. Er wordt getoetst of men kan schakelen naar een andere versnelling, terwijl men het stuur blijft vasthouden met tenminste één hand. Er wordt daarbij ook gekeken of men tijdens het schakelen het voertuig veilig en verantwoord blijft besturen.

Als u uw benen niet (goed) kunt gebruiken:

• Gaspedaal bedienen. Er wordt getoetst of men de rechtervoet op het gaspedaal kunt zetten. En of men daarbij met de hak op de vloer steunt, zodat men het gaspedaal met de voet kan indrukken en loslaten.
• Gedoseerd gas geven. Er wordt getoetst of men de volledige controle heeft over het gaspedaal.
• Wisselen tussen gas- en rempedaal. Er wordt getoetst of men de rechtervoet van het gaspedaal op het rempedaal kan zetten. En of men daarna het rempedaal kan indrukken en loslaten.
• Rempedaal bedienen. Er wordt getoetst of men in een vloeiende beweging de voet midden op het rempedaal kan zetten, zonder naar het rechterbeen te kijken. En of men het rempedaal volledig kan indrukken en weer loslaten.
• Krachtig remmen. Er wordt getoetst of men met zoveel kracht kunt remmen, dat het voertuig stil komt te staan. Deze kracht wordt gemeten in ‘newton’. De kracht waarmee men het rempedaal moet kunnen intrappen, is tenminste 500 newton. Bij een bestelauto, vrachtauto of bus is dit 700 newton.
• Gedoseerd remmen. Er wordt getoetst of men de volledige controle heeft over het rempedaal.
• Koppeling bedienen. Er wordt getoetst of men de voet in een vloeiende beweging midden op het koppelingspedaal kan zetten, zonder naar het linkerbeen te kijken. En of men het koppelingspedaal volledig kan indrukken en rustig weer loslaten.
• Gedoseerd koppelen. Er wordt getoetst of men volledige controle heeft over het koppelingspedaal.

Als u uw lichaam en nek niet goed kunt draaien:

• Om u heen kijken. Er wordt getoetst of men met hulp van de spiegels de hele omgeving rond het voertuig kan zien. Dus voor, achter en naast de auto. Er wordt ook gekeken of men de nek en lichaam snel genoeg kunt draaien, zodat men de blik snel kan verplaatsen als dat nodig is. Er wordt gekeken of het voertuig niet slingert tijdens het kijken. En dat  het overige verkeer niet gehinderd word en men geen gevaar is voor andere weggebruikers.

Goedgekeurd voor een beperkte termijn van het rijbewijs óf alleen in eigen omgeving of helemaal goedgekeurd?

Het CBR kan iemand volkomen geschikt achten voor het rijden van een auto of motor en ongelimiteerd in het aantal jaren. Ook kan het CBR iemand "beperkt geschikt" verklaren, bijvoorbeeld voor de termijn van 1 tot 3 jaar (progressieve ziekten), of voor het uitsluitend rijden in de eigen omgeving.

Een dergelijke beperking tekent het CBR aan op de verklaring van geschiktheid en die wordt op het gemeentehuis overgenomen op het rijbewijs.
Je dient je dan te houden aan deze beperkingen. Let op dat een verzekering niet hoeft uit te keren als je je niet houdt aan deze eisen, als er wel een ongeluk gebeurt.

Verschil tussen rijvaardigheid en rijgeschiktheid 

Rijgeschiktheid heeft betrekking op de lichamelijke en mentale kwaliteiten op grond waarvan iemand wel of niet in staat is een motorvoertuig veilig en verantwoord te besturen, dat slaat dus op je gezondheid.

Rijvaardigheid slaat op de vereiste kennis en vaardigheden voor het besturen van een motorvoertuig; deze wordt getoetst op het rijexamen. Heb je je rijbewijs ooit gehaald dan ben je rijvaardig.
Rijgeschikt ben je als je of gezond bent, of een verklaring hebt over je gezondheid.

Er is slechts een klein, heel klein percentage van de mensen die opgeroepen worden voor een rijtest (geen rijexamen) waarvan het CBR uiteindelijk stelt dat zij niet langer mogen rijden doordat zij cognitief achteruitgegaan zijn (denken, adequaat reageren en verkeer kunnen overzien). 

Veilig Verkeer Nederland Opfriscursus

Alternatieven voor zelf autorijden

• Kijk eens op de volgende website van het CBR wat wel mag, als je geen auto mag rijden: https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/nl/gezondheidsverklaring/ongeschikt-wat-nu
• BoodschappenPlusBus van het Nationaal Ouderenfonds of
• ANWB AutoMaatje zorgt ervoor dat vrijwilligers met een auto in contact worden gebracht met minder mobiele dorpsgenoten of stadgenoten.
• Valys taxipas voor langere afstanden.
• Wmo-taxipas reizen met korting. Informeer bij de plaatselijke gemeente.

bronnen:

Hersenletsel-uitleg

https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/nl/rijtest.htm

https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/nl/gezondheidsverklaring/kosten-gezondheidsverklaring-en-keuring.htm

https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/hoe-kan-ik-rijden-met  

https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/nl/gezondheidsverklaring/gezondheidsverklaring-op-papier.htm
https://www.wegwijzer-hersenletsel.nl/aanbod/brochure-over-autorijden-na-een-hersenletsel-informatietafel-hersenletsel-cbr

https://www.informatietafels.nu/informatietafel-hersenletsel