Chronische toxische encephalopathie (CTE) ofwel Organisch Psycho Syndroom door Solventen (OPS) wordt in de volksmond wel 'schildersziekte' genoemd en is een aandoening van het zenuwstelsel.

 

Deze neurologische aandoening komt vooral voor bij beroepsgroepen waar gewerkt wordt met vluchtige oplosmiddelen (solventen), zoals autospuiter, verfspuiter, schilder, drukker, betonreparateur, stoffeerder (tapijtlegger), laborant, en schoonmaker. Maar ook mensen die werken in de metaalindustrie, agrarische sector, scheepsbouw, lederwarenindustrie, polyester verwerkende industrie, grafische industrie, hout- en meubelindustrie kunnen er mee te maken hebben.

Het inademen van oplosmiddelen is giftig. De giftige stoffen kunnen ook door de huid heen dringen.
Voorbeelden van deze oplosmiddelen zijn aceton, benzeen, terpentine, thinner, tolueen, wasbenzine of xyleen. Een kortdurende piekblootstelling aan oplosmiddel kan een gevoel van duizeligheid of sufheid geven. Langdurige blootstelling kan leiden tot chronische toxische encephalopathie (CTE / schildersziekte).

Er komt langzamerhand meer aandacht voor schildersziekte (CTE), omdat duidelijk wordt hoe ernstig de gevolgen hiervan kunnen zijn voor het centraal zenuwstelsel, met lichamelijke en psychische klachten.

Sluipend begin

De schildersziekte (CTE) begint vaak sluipend met concentratiestoornissen, vergeetachtigheid, (ernstige) moeheid, verlies van reukzin, (zware) hoofdpijn, traagheid, moeite met nieuwe informatie opnemen en sneller geïrriteerd zijn.

Stadia
De schildersziekte (CTE) kent verschillende stadia volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO):

• Stadium 1: Neurastheen syndroom. Niet specifieke klachten als moeheid, prikkelbaar, gedrag, hoofdpijn, verminderde concentratie en vergeetachtigheid. De term neurasthenie is niet echt specifiek en komt bij veel aandoeningen voor.
• Stadium 2a: Matig ernstige chronische toxische encefalopathie (CTE). Veranderingen in de persoonlijkheid. Stemmingswisselingen en depressies. Een MRI-scan kan in dit stadium veranderingen aantonen in de hersenen.
• Stadium 2b: Matig ernstige chronische toxische encefalopathie (CTE). Moeite met logisch nadenken, met nieuwe informatie opnemen en moeite met het geheugen en psychomotoriek. Mensen kunnen gedesoriënteerd raken in tijd en ruimte.
• Stadium 3: Ernstige CTE. Dementieel beeld.

Mensen met de schildersziekte (CTE) hebben meer psychische problemen dan controle groepen.
Onderzoek toont aan dat de psychische klachten over het algemeen niet verergeren als iemand niet meer aan de stoffen wordt blootgesteld.

Beloop
Onderzoek toont aan dat de cognitieve klachten over het algemeen niet verergeren als iemand niet meer aan de stoffen wordt blootgesteld. Cognitieve klachten lijken zelfs wat te verbeteren over tijd.
Ook al wordt er in onderzoek over het algemeen een verbetering op cognitief  functioneren gevonden, dat betekent niet dat dit ook altijd gelijk merkbaar is voor de persoon die schildersziekte (CTE) heeft. Ook is het zo dat de verbetering niet voor ieder persoon op hoeft te gaan. Het verloop kan bij iedereen weer net even anders zijn. Veel mensen komen niet meer op het oude niveau van voor de ziekte en een deel blijft arbeidsongeschikt.
Het dementieel beeld van de schildersziekte (CTE) komt waarschijnlijk in Nederland niet of hoogst zelden voor.

Diagnose en begeleiding

In Nederland wordt de diagnosestelling en begeleiding gedaan door een Solventteam. Patiënten komen voor beoordeling door een solventteam in aanmerking als zij aan de volgende vier voorwaarden voldoen:

- het klachtenpatroon bevat behalve geheugenproblemen tenminste twee van de volgende symptomen: moeheid, stemmingsstoornis, aandachtsproblemen;

- beroepsmatige blootstelling aan oplosmiddelen (in principe ? 5 jaar);

- er bestaat een relatie in de tijd tussen de klachten en de blootstelling;

- er bestaat geen andere duidelijke verklaring voor de klachten.

Polikliniek Mens en Arbeid, tel: 020 - 566 53 87
Nederlands Centrum voor Beroepsziekten
Postbus 22660
1100 DD Amsterdam

(Huis-)artsen kunnen direct per mail doorverwijzen via de link: https://www.mensenarbeid.nl/content/verwijsformulier-solvent-team

Vanaf 1 juli 2022 is het Landelijk Expertisecentrum Stoffengerelateerde Beroepsziekten (Lexces) geopend. Dit is een samenwerkingsverband van vijf instituten (Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS, Universiteit Utrecht), Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL), Polikliniek Mens en Arbeid (PMA, Amsterdam UMC), Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB, Amsterdam UMC) en het RIVM).  Het richt zich op het ontwikkelen, bijeenbrengen en verspreiden van kennis. Met behulp van het expertisecentrum kan de lijst van ernstige stoffengerelateerde beroepsziekten worden uitgebreid.

Preventie
Het gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen, goede ventilatie, aanpassen van de werkomgeving of gebruik maken van andere verf- en lijmsoorten is zeer belangrijk om de schildersziekte (CTE) te voorkomen.

Relevante info
http://www.stichtingops.nl/
Bijwerkingen van werk
Publicatie 'Vervangingsplicht vluchtige organische stoffen. Uw vragen beantwoord' van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Screening vragenlijst (Neurotoxic Symptom Checklist, NSC-60)

Psychometrisch onderzoek (Neurotoxisch Evaluation Systeem, NES)