corpus callosum. Afbeeldingen zijn afkomstig van anatomografie die wordt beheerd door Life Science Databases (LSDB).

日本語:脳 梁。 画像 は Life Science Databases (LSDB) の Anatomografie と い う サ イ ト よ り。

Woord vooraf: Het brein werkt als één geheel samen. Hersenfuncties lopen verspreid door de hersengebieden en komen voort uit de uitwisseling tussen de gebieden. Toch zijn er wel klachten aan te wijzen per hersengebied.

Inleiding

Het corpus callosum wordt in het Nederlands 'de hersenbalk' genoemd. Deze hersenbalk verbindt beide hersenhelften en zorgt dat informatie van beide kanten uitgewisseld kan worden.
Het gaat om motorische (bewegingen), sensorische (gevoel) en cognitieve (denken) informatie tussen de linker- en rechter hersenhelft (hemisfeer).

Om een indruk te geven hoeveel informatie er uitgewisseld wordt: er zijn ongeveer 200 miljoen zenuwuiteinden (axonen) die ieder weer verbinding hebben met hersencellen die aan weerszijden van de balk liggen. De hersenbalk heeft vertakkingen naar de hersenschors (cortex).
Dat betekent ook dat letsel in deze hersenbalk forse consequenties kan hebben op velerlei gebied zoals moeilijkheden met beweging of met visuele verwerking.

Bij mensen met een ernstige vorm van epilepsie waarbij medicatie geen effect meer lijkt te hebben, wordt soms besloten tot een operatie waarbij het corpus callosum doorgesneden wordt, opdat de epileptische haarden in de ene hersenhelft geen verstoring kan geven on de andere hersenhelft.

Vorm van de hersenbalk en de verschillende delen

De hersenbalk is wat taaier en stugger van structuur en wordt daardoor ook het eeltachtige lichaam van de hersenen genoemd.
Uiterlijk heeft het de vorm van een uitgerekt hoefijzer.

De hersenbalk bestaat uit de volgende delen:

• Het rostrum: wordt ook wel de snavel van de hersenbalk genoemd
• De genu: het deel vooraan dat zich verbreedt en naar beneden vooraan onderin buigt naar het rostrum. Genu = 'knie'
• De stam of het middendeel
• Het splenium; het verdikte achtereinde.

Op onderstaande afbeelding is dat in de volgorde van links naar rechts: rostrum, genu, stam en splenium.

Beroerte (herseninfarct) in het corpus callosum

Hoewel een beroerte in het corpus callosum niet veel voorkomt kan het veel verschillende gevolgen kennen.
In eerste instantie kan een beroerte in dit hersengebied moeilijk te diagnosticeren zijn, omdat het ontbreekt aan niet-specifieke en complexe symptomen. Denk aan een helder bewustzijn met veranderd gedrag (langzamer of depressief) of een taalstoornis of gezichtsverlies óf incontinentie óf een alian hand syndroom.
Letsel in het splenium, het achterste gedeelte naar de rug toe, lijkt vaker voor te komen dan in de andere delen van de hersenbalk. Dat komt doordat de posterieure (achterliggende) cerebrale slagaders vaker zijn aangedaan dan de anterieure (voorliggende).

Mogelijke gevolgen:

Taalstoornissen en cognitieve stoornissen

Afasie en andere soorten taalstoornissen komen veel voor na letsel in de hersenbalk. Denk aan bijvoorbeeld spraakapraxie (verbale apraxie) waarbij de mond- en kaakspieren niet goed kunnen worden aangestuurd. Woordvindingsstoornissen komen ook veel voor.
Cognitieve stoornissen kunnen voorkomen, net als die bij andere hersenletsel voor kunnen komen.

Er zijn patiënten genoemd met dwanglachen en dwanghuilen.

Moeite met lopen, evenwicht en coördinatie

Voor een groot gedeelte van het lichaam stuurt de rechterhersenhelft de linkerlichaamszijde aan, en omgekeerd. Daardoor kan iemand met een beroerte in dit hersengebied moeite hebben met bijvoorbeeld lopen, het evenwicht bewaren en de coördinatie van bewegingen. De informatie van beide hersenhelften kan niet goed tegelijk worden verwerkt.

De visuele verwerking kan verstoord zijn

De visuele informatie vanuit beide ogen wordt in het corpus callosum verwerkt. Als dat niet goed gebeurd vanwege letsel in deze hersenbalk kan de informatie van het ene oog niet goed samengevoegd worden met informatie vanuit het andere oog.
Dat kan fikse problemen geven bij het zien. Iemand kan visueel gehandicapt worden. Dat kan ook gevolgen hebben op het bewaren van het evenwicht omdat het gezichtsvermogen zo belangrijk is voor het evenwicht.

Tactiele informatie wordt niet goed verwerkt

Als de tactiele (tastzin) informatie niet kan worden overgedragen tussen de twee hersenhelften wordt dat tactiele anomie genoemd. Iemand met dit gevolg van een beroerte in het corpus callosum kan niet iets beschrijven op de tast alleen, wat hij of zij voelt. Dat betekent dat diegene moet gaan compenseren wat diegene voelt met behulp van de andere zintuigen.

Alian hand syndroom (AHS)

Callosale alien hand
Na een letsel in het corpus callosum kan een 'alien handsyndroom' (vreemde-handensyndroom), een gevolg zijn. Daarbij lijkt het alsof een ledemaat maar meestal de hand, een eigen wil heeft met onvrijwillige motoriek.
Het treedt op in de dezelfde hand als de dominante hersenhelft.
De linkerhand kan dan bijvoorbeeld doelgerichte complexe bewegingen maken en de rechterhand lijkt die bewegingen na te doen zonder dat iemand dat wil.

Maar het kan ook voorkomen dat die rechterhand volkomen tegenovergestelde bewegingen maakt dan de linkerhand wil. De hand werkt de andere hand dus tegen.
Dat kan tot hele akelige situaties leiden in het dagelijks leven. Denk alleen al aan het aankleden als de ene hand een kledingstuk wil aantrekken en de andere hand het juist uittrekt.
Bij stressvolle situaties kunnen de klachten sterker worden. Dat kan komen door de verhoogde spierspanning waardoor de hand iets moeilijker los kan laten.

Vroeger werd dit fenomeen 'diagonstische dyspraxie' genoemd. Dat komt van de samenvoeging van de woorden di en agonist. Di = twee. Agonisten zijn spieren die een bepaalde beweging in gang zetten. Dyspraxie is het niet goed kunnen uitvoeren van doelbewuste handelingen.

Zintuiglijke alian hand
Bij de 'zintuiglijke alian hand' kan iemand niet goed voelen wat de hand doet, door gevoelloosheid of verlamming in de hand.

In veel gevallen, na een beroerte, kan er herstel optreden van de alian hand na verloop van maanden tot een jaar.

Zintuiglijke overprikkeling

Helaas kan ook zintuiglijke overprikkeling voorkomen na letsel in de hersenbalk. We verwijzen naar onze specifieke website over dit gevolg.

Ontbreken van de hersenbalk of fouten in de aanleg

In de zwangerschap, na tien weken wordt de hersenbalk aangelegd die zich blijft ontwikkelen tot plusminus de zevende zwangerschapsmaand. Het groeit van voren naar achteren. Tijdens dat proces van groeien kan nog veel misgaan. Het gebeurt ook dat de hersenbalk helemaal niet wordt aangelegd, ook al wordt dat niet altijd ontdekt bij kinderen. Een MRI-scan of echo kan het ontbreken aantonen.

• corpus callosum agenesie = ontbreken van de hersenbalk
  
• corpus callosum dysgenesie = niet goed aangelegd zijn van de hersenbalk

Vaak zijn er ook andere aanlegstoornissen zoals ogen, gezicht of open rug maar het komt ook voor dat alleen de hersenbalk ontbreekt.

Oorzaken van fouten in de aanleg

• veel oorzaken zijn nog onbekend,
• foutjes in erfelijk materiaal / te veel chromosomen of het ontbreken van een deel van een chromosoom, in dat geval zal een klinisch geneticus kan meer info geven,
• een cyste, vetophoping, of stolsel van een bloeding belemmert de groei,
• foetaal alcoholsyndroom /FASD doordat de zwangere overmatig alcohol gebruikt,
• stofwisselingsziekten.

Mogelijke gevolgen

• niet ieder kind zal de gevolgen van een ontbrekende hersenbalk ondervinden
• ontwikkelingsachterstand
• epilepsie
• hormonale tekorten
• akoestische afasie (of auditieve afasie) door schade aan de hersenbalk. Mensen die hieraan lijden, zijn niet doof, maar kunnen taal die via het gehoor tot hen komt niet verwerken.

Ervaringen van lezers:

Janny schrijft:

Bij mij waren de symptomen inderdaad niet duidelijk. De 1e neurologische testen, zoals vinger naar de neus enz. waren goed.
Wel had ik minder gevoel in mijn rechterkant. Alles minder scherp.
Na verloop van tijd ontwikkelde zich een verbale apraxie: Ik wist hoe ik de letters moet maken en uitspreken maar de spieren wilden die niet maken. Ik kom ook regelmatig niet op de woorden. Verder ben ik erg licht en geluid gevoelig geworden.
Mijn spieren aan de rechterkant trekken onwillekeurig samen, dit is geen epilepsie, myoclonieën. Spierkracht is ook verminderd.
Ik heb een slechte concentratie voor alles en onthoud nieuwe en oude dingen minder goed. Ik heb ook een slechte balans en last van duizeligheid.