Bioritme en biologische klok
Wist je dat het zien van licht invloed heeft op je biologische klok? Een klein groepje zenuwcellen reguleert de slaap door middel van lichtinval.
De biologische klok zit letterlijk in je hoofd en is niet groter dan de punt achter deze zin. Het ligt in de suprachiasmatische kern (SCN) die vlak achter de oogzenuw ligt.
In de pijnappelklier wordt het hormoon melatonine aangemaakt dat erg belangrijk is voor het slaap-waakritme.
De melatonineproductie wordt gestimuleerd als het donker wordt. Lichtprikkels remmen de melatonine aanmaak.
Blootstelling aan fel licht laat in de avond verstoort dus het goed in slaap kunnen vallen. Omgekeerd, verhindert een volledig verduisterde kamer je 's ochtends om goed wakker te worden.
We kunnen van dit gegeven gebruik maken om je zelf te laten wennen aan de zomertijd of wintertijd door een week van tevoren maatregelen te nemen.
Tips voor het omschakelen naar zomertijd:
Doe precies het omgekeerde als boven: Ga iedere dag een kwartiertje eerder eten en een kwartiertje eerder naar bed. Schemer 's avonds wat eerder, vermijd blauwe licht (beeldschermen!) en LED-lampen! In de ochtend doe je de gordijnen meteen open en kijk in het licht! In het voorjaar gaat de klok een uur vooruit. Officieel moet de klok om 2 uur 's nachts naar 3 uur 's nachts verzet worden. Mensen met hersenletsel bijvoorbeeld, hebben iets meer moeite met het omschakelen naar zomertijd omdat we in de winter meer in ons natuurlijke ritme zitten.
Tips voor het omschakelen naar wintertijd:
Omdat de biologische klok, je slaap-waakritme, zo beïnvloedbaar is met licht kun kun je daar een beetje mee spelen! Je verschuift de biologische klok heel rustig als je ’s avonds iets langer licht tot je neemt en ’s morgens niet meteen de lampen aan doet of op je beeldscherm kijkt. Als je de gordijnen nog niet meteen opent, maar het een uurtje wat schemerig houdt went de biologische klok rustig en schuift op naar een later tijdstip.
Ga een week van tevoren iedere dag een kwartiertje later eten, en iets later naar bed. Probeer 's morgens nog wat te schemeren. Ga de avond voor de wintertijd ingaat een uur later naar bed, zodat je zondag op je ‘normale’ uur wakker wordt.
In het najaar gaat de klok een uur naar achteren. Officieel moet de klok om 3 uur 's nachts naar 2 uur 's nachts verzet worden. In de winter zitten we meer in ons natuurlijke ritme.
Andere tijdzones en nachtdiensten
Wie weleens gereisd heeft weet dat een jetlag kan ontstaan doordat je in een andere tijdzone leeft. Een jetlag is een verstoring van het slaap-waakritme.
Mensen die tijdens de nacht moeten werken ervaren ook zo'n verstoring van de biologische klok, zowel de eerste nacht(en) en óók als ze weer om moeten schakelen naar het leven overdag.
In Europa gaan stemmen op om de wintertijd en zomertijd af te schaffen. Teveel mensen raken een periode hun slaap-waakritme kwijt. Mensen die hier gevoelig voor zijn, zijn bijvoorbeeld mensen met hersenletsel. Ook van baby's en kleine kinderen is bekend dat zij moeite kunnen hebben met het omschakelen naar zomertijd, en in iets mindere mate, wintertijd.
De biologische klok verandert ook iets aan de lichaamstemperatuur. Die is 's avonds iets hoger en daalt gedurende de nacht. 's Morgens is deze het laagst. Wie het te warm heeft kan niet goed slapen. Maar wie koude voeten heeft kan niet in slaap komen. De spijsvertering gaat 's nachts ook op een lager pitje.