Als je op deze pagina bent, heb je waarschijnlijk Long Covid of twijfel je hierover.
Misschien ben je vanwege een andere reden geïnteresseerd in dit onderwerp.
Deze pagina geeft informatie over langdurige klachten na een COVID-besmetting, niet na vaccinatieproblemen.

Mogelijke langdurige klachten na een COVID besmetting

Na een COVID-besmetting kan je heel veel klachten houden:

• ernstige vermoeidheid, lusteloosheid, hoofd- / spier- / gewrichtspijn,
• hartkloppingen, kortademigheid, duizeligheid, orthostatische intolerantie /dysautonomie (POTS)
• concentratie- / geheugenproblemen,
• overgevoeligheid voor zintuiglijke prikkels en voor cognitieve prikkels,
• slapeloosheid, angst / frustratie / depressiviteit / somberheid,
• aanhoudende COVID-symptomen, allerlei klachten in je lichaam, (bijvoorbeeld: hoesten, koorts, wisseling in temperatuur, nachtzweten, benauwdheid, minder of niet ruiken (hyposmie /anosmie)
• afwisselend goede / slechtere dagen.
  (zie ook de klachtentabel)

Dit is een greep uit de grote hoeveelheid klachten die je bij Long COVID kunt ervaren. De klachten kunnen lang aanhouden en kunnen een grote impact hebben op je dagelijkse leven, fysieke en mentale gezondheid, sociale contacten en werk. Vaak worden de klachten erger na inspanningen.
Als je langer dan drie maanden klachten houdt, wordt er gesproken over langdurige (Long) COVID. COVID kan onder andere je immuunsysteem en autonome zenuwstelsel ontregelen.

COVID kan het immuunsysteem en autonome zenuwstelsel ontregelen.

Het immuunsysteem beschermt je tegen ziektes en infecties, maar is niet altijd bestand tegen een COVID-aanval. Je cellen pakken het wel op, maar blijven terugvechten en het virus aanvallen. Hierdoor kan het immuunsysteem in een stresstoestand raken, waarbij allerlei immuunstoffen geactiveerd worden en overactief reageren. Ook kunnen achtergebleven virusdeeltjes voor problemen zorgen. Je immuunsysteem wordt hierdoor steeds opnieuw geactiveerd omdat er een ontstekingsreactie lijkt te zijn.

Het autonome zenuwstelsel regelt automatische processen zoals: ademhaling, bloeddruk, hartslag, spijsvertering. Het bestaat uit twee systemen: een gaspedaal voor actie, dit kost energie. Een rem voor rust, dit levert ontspanning en herstel. Je hersenstam controleert je autonome zenuwstelsel en heeft ook invloed op bijvoorbeeld je alertheid, je slapen / ontwaken. De nervus vagus is de zenuw die informatie over de toestand van je organen naar je hersenen brengt en signalen vanuit je hersenen naar je organen. Deze zenuw speelt een grote rol bij verschillende functies en brengt je lichaam van de actiestand weer terug naar de rust. Normaal gesproken houdt je lichaam automatisch een goede balans, maar COVID heeft deze balans verstoord en het automatisme flink ontregeld. Je lichaam en hersenen staan dus constant in een overlevingsmodus, dag en nacht actie in je lichaam.

Het is begrijpelijk dat dit kan zorgen voor veel klachten, door je hele lichaam verspreid. De intensiteit en klachten bij Long COVID zijn dus heel divers en houden soms lang aan. Ook kinderen van alle leeftijden kunnen dezelfde klachten ervaren! Het is belangrijk naar je huisarts te gaan als je klachten houdt, zodat eventuele onderzoeken en paramedische herstelzorg kunnen starten. Dit is herstelzorg naast medische zorg en kan bestaan uit: fysiotherapie, ergotherapie, diëtetiek, oefentherapie, logopedie. Je huisarts / medisch specialist beoordeelt of je herstelzorg nodig hebt en verwijst je door. Vaak wordt dit wel ingezet, omdat zelf herstellen erg lastig is. Je lichaam is ontregeld, je gaat dus ongemerkt vaak en snel over je grens.

Al met al wordt Long COVID een multisysteemaandoening genoemd.

Cognitieve klachten en zintuiglijke overprikkeling

Door COVID kunnen cognitieve klachten (denken, begrijpen, organiseren, onthouden) ontstaan. Dit kan zorgen voor ernstige Cognitieve en concentratieproblemen, cognitieve overprikkeling, hersenmist. Cognitieve klachten zijn vaak heel lastig te accepteren en kunnen veel onzekerheid geven. Dat is begrijpelijk, het is confronterend en frustrerend. Je kunt niet op woorden komen of haalt ze door elkaar, voelt je moe en wazig en kunt dingen niet onthouden. Je hebt chaos in je hoofd. Heb je hiervan veel last, probeer als het kan dan buiten te bewegen en jezelf te ontspannen. Focus op je ademhaling en neem de tijd, ook om de goede woorden te vinden. Tegenwerken verergert de klachten. Probeer genoeg slaap te krijgen en niet te veel te vragen van jezelf. Gun jezelf de rust.

Alle prikkels om je heen kunnen hard binnenkomen in je hersenen, omdat door COVID de prikkelverwerking verstoord is. Dit kan onder andere zorgen voor hoofdpijn, oorsuizingen, vermoeidheid en niet goed tegen geluiden, licht en bewegingen kunnen. Lees de speciale pagina over de overige fysieke klachten die door overprikkeling kunnen ontstaan.
En lees over de verschillen met de cognitieve overprikkelingsklachten die kunnen ontstaan.

Leer deze signalen van je lichaam goed kennen. Als je systeem ontregeld is kan een kleine prikkel alweer voor een disbalans zorgen. Een rustige omgeving is dus belangrijk, stilte. Mentale inspanning is ook inspanning, al zit je op de bank, probeer schermtijd te beperken. Je situatie uitleggen kan goed helpen. Begrip van je omgeving is belangrijk, onbegrip geeft vaak veel stress.

Mentale klachten

Omdat je ziek bent heb je een totaal ander leven nu, dat kan mentale klachten geven. Frustratie, verdriet, angst, somberheid en prikkelbaarheid. Probeer je situatie te accepteren, dit overkomt je. Probeer een manier te vinden om jezelf te ontspannen. Merk je dat je vastloopt, blijf hier dan niet mee rondlopen maar deel het met iemand in je omgeving of je huisarts. Het zijn onzichtbare gevolgen van Long COVID, maar belangrijk om aandacht te geven.

Wat kan je zelf doen aan herstel?

Nu je meer weet over Long COVID, zijn er misschien al veel klachten verklaard. Soms valt het ineens op z’n plek. Het is belangrijk de signalen die je lichaam geeft te leren kennen en hiernaar te luisteren. Dit kost tijd en energie, maar kan uiteindelijk voor minder klachten en meer innerlijke rust zorgen. Breng je lichaam regelmatig tot rust door bewust te ontspannen en je zenuwstelsel te kalmeren. Dit kan door:

• ademhaling zoveel mogelijk onder controle te houden en let vooral op een goede uitademing
• inspanning en rust afwisselen, mentale en fysieke activiteiten afwisselen
• rusten zonder telefoon, tv, bezoek
• neem meerdere korte rustmomenten, bijvoorbeeld twintig minuten prikkelarme rust
• stop met inspanning voor je moe bent, ontspan en doe regelmatig ademhalingsoefeningen.

Stel jezelf regelmatig de vraag: moet ik dit nu doen? Leg daarbij de klemtoon steeds een woord verder, dus:

moet ik dit nu doen… moet ik dit doen… moet ik dit doen…
Een woord om te onthouden is pret: pauzeren, rustige omgeving, één ding tegelijk, tempo aanpassen.

Uitgebreide informatie

Uitgebreide informatie over de hersenen, zenuwen en prikkels vind je op deze site. O.a. info over neurologische ziektebeelden en klachten na COVID.

Op de website www.c-support.nu vind je actuele informatie over Long Covid en / of contact met lotgenoten.

De NHG richtlijnen voor goede zorg rondom Post COVID kan je vinden achter deze link van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Sommige klachten zouden immers ook kunnen passen bij complicaties van COVID-19 (bijvoorbeeld doorgemaakte diepveneuze trombose, beroerte, drukneuropathie).

In het boek ‘Je ziet er gezond uit, Long COVID: fysiek en cognitief overmeesterd door het virus’, lees je uitgebreide en duidelijke uitleg over Long COVID, herstelzorg en diverse onderzoeken. Allemaal in gewone taal. Naast duidelijkheid, uitleg en tips geeft het boek ook herkenning voor jezelf en begrip in je omgeving. ‘Je ziet er gezond uit’ is verkrijgbaar bij boekscout.nl (gratis verzending), bol.com en alle erkende boekhandels.
ISBN 9789464687217 / 978-94-646-8721-7

Deze pagina is geschreven door Marjan van Herk, de auteur van het boek ‘Je ziet er gezond uit, Long COVID: fysiek en cognitief overmeesterd door het virus’ en is redactioneel nagekeken door Team Hersenletsel-uitleg.

Patiëntenorganisatie