Het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel ontvangt informatie vanuit de omgeving zoals bijvoorbeeld licht, geluid en hitte. Het zorgt ervoor dat het lichaam hierop kan reageren bijvoorbeeld door het activeren van onder andere spieren, klieren en hormonen. 

Een simpel voorbeeld van hoe je lichaam reageert op hitte is wanneer je per ongeluk een hete kookplaat aanraakt. Je voelt meteen dat het te heet is, en je trekt snel je hand terug. Het doet pijn, en je leert ervan om voortaan beter op te letten of de kookplaat aanstaat. De volgende keer kijk je waarschijnlijk eerst even voordat je hem aanraakt.

Het zenuwstelsel is een groot en belangrijk systeem dat door je hele lichaam loopt (zie Figuur 1). Het bestaat uit twee delen: het centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel. Deze twee werken samen en staan met elkaar in verbinding.

1. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg (aangegeven in roze op de afbeelding hieronder). De hersenen zitten in de schedel en zijn opgebouwd uit verschillende hersengebieden.
   Daarnaast zijn er 12 zenuwen die direct vanuit de hersenen komen. Het ruggenmerg loopt door de wervelkolom, van de nek tot de onderrug. 
   
   
2. Het perifere zenuwstelsel bestaat uit zenuwbanen die door het hele lichaam lopen (geel op de afbeelding hieronder). Verder bestaat het uit punten waar de zenuwbanen samen komen. Deze worden ook wel de ganglia genoemd (enkelvoud = ganglion).
   

Figuur 1: Illustratie van het centraal en perifeer zenuwstelsel in het lichaam. De roze kleur is het centraal zenuwstelsel en de gele kleur het perifere zenuwstelsel.

afbeelding: door OpenStax - https://cnx.org/contents/FPtK1zmh@8.25:fEI3C8Ot@10/Preface, CC BY 4.0,  https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30147907

Het Perifere zenuwstelsel

Het perifere zenuwstelsel is ook nog weer verder opgedeeld in verschillende onderdelen (zie ook figuur 2).

Figuur 2:

1. Somatische zenuwstelsel

Het somatische zenuwstelsel speelt een belangrijke rol bij alle taken die we bewust of vrijwillig uitvoeren. Enkele voorbeelden van functies die tot het somatische zenuwstelsel behoren zijn:

• Het doorgeven van informatie vanuit de zintuigen (zien, ruiken, proeven en voelen) aan de hersenen. Hier zijn sensorische zenuwen bij betrokken. 
• Het bewust aansturen van de spieren. Bijvoorbeeld wanneer je naar iemand wilt zwaaien of een glas water wilt oppakken. Hier zijn motorische zenuwen bij betrokken. 
  Er zijn twee soorten motorneuronen: bovenste motorneuronen, die zich in de hersenen bevinden en signalen doorsturen naar het ruggenmerg, en onderste motorneuronen, die de signalen vanuit het ruggenmerg naar de spieren overbrengen. Problemen met motorneuronen kunnen leiden tot spierzwakte en verlamming, omdat de communicatie tussen het zenuwstelsel en de spieren wordt verstoord.
  

1. Autonome zenuwstelsel

Het autonome zenuwstelsel controleert onze organen. We zijn ons hier meestal niet bewust van. De invloed die we hebben op het autonome zenuwstelsel is heel klein. Het regelen ervan gebeurt eigenlijk automatisch, zonder dat we er zelf iets aan doen. Enkele voorbeelden van functies die door het autonome zenuwstelsel worden geregeld zijn:

• Het regelen van je hartslag, bloeddruk en lichaamstemperatuur
• Het regelen van je vertering
• Het regelen van de afgifte van zweet

Het autonome zenuwstelsel kan ook weer verder opgedeeld worden in een sympathisch en een parasympathisch deel.

• Het sympathische zenuwstelsel = ACTIE !  Het zenuwstelsel dat zorgt dat je in actie kan komen. Dat je inspanning kan leveren, maar dat ook bij stress actief is. Je kunt het ook zien als een gaspedaal. 
• Het parasympathische zenuwstelsel RUST! Het zenuwstelsel dat zorgt voor de ontspanning en herstel van het lichaam. Dit systeem kun je ook wel zien als de rem. 

Beide systemen houden elkaar in balans: als het ene actief is, is het andere in rust en omgekeerd. Lees meer hoe je je zenuwstelsel tot rust kunt brengen.

Het zenuwstelsel en hersenletsel

Nu we weten dat het zenuwstelsel bij zoveel dingen een rol speelt, is het niet gek dat hersenletsel heel verschillende gevolgen kan hebben.
Deze hele website is bedoeld om u daar zo goed mogelijk informatie over te geven. Zo geven we bijvoorbeeld informatie over gevolgen bij schade aan bepaalde hersengebieden. 

Vaak gaat de meeste aandacht naar het letsel als gevolg van schade in de hersenen zelf (wat dus onderdeel van het centrale zenuwstelsel is). Maar ook het perifere zenuwstelsel speelt een belangrijke rol bij hersenletsel en de mogelijke gevolgen daarvan. 

Een voorbeeld hiervan is het ontstaan van een disbalans tussen het sympathische en parasympathische systeem.

Een disbalans tussen deze twee systemen kan leiden tot klachten zoals het ervaren van meer stress en slaapproblemen. 

Er zijn 12 verschillende hersenzenuwen. De functie van elk van deze hersenzenuw én welke gevolgen er zijn als er schade is aan een bepaalde hersenzenuw wordt uitgelegd op de pagina neurologisch onderzoek.

Meer info over neurotransmitters.

bronnen