Hersenoedeem ontstaat wanneer zich vocht rondom de hersenen ophoopt waardoor de hersendruk verhoogd raakt. De hersendruk heet ook wel intracraniële druk of ICP =intracrananial pressure.

Zwelling is een natuurlijke reactie van het lichaam op letsel. Oedeem is een zwelling als gevolg van vloeistof dat nergens heen kan sijpelen.

Als er oedeem optreedt in de hersenen, kan dit echter ernstige complicaties veroorzaken.

De hersenen hebben een goede doorbloeding nodig om zuurstof en voeding, zoals glucose, aan te leveren. Dit is nodig om te kunnen functioneren.

Hersenoedeem kan de toevoer van bloed naar de hersenen beperken. Daardoor kan een tekort aan zuurstof in de hersenen optreden en kunnen de hersencellen beschadigen of zelfs sterven. Doordat de harde schedel niet meegeeft, niet uit kan zetten, kunnen de hersenen gestuwd worden richting de hersenstam.

Belangrijke delen van de hersenstam kunnen bekneld raken (inklemming). De hersenstam is verantwoordelijk voor de ademhaling, de bloedsomloop en het bewustzijn. 

Hersenoedeem kan onomkeerbare schade veroorzaken en in sommige gevallen fataal zijn.

Klachten

De volgende klachten kunnen voorkomen:

• hoofdpijn
• misselijkheid en braken
• moeite om te spreken
• moeite om te bewegen
• moeite met zien
  • dubbelzien
  • wazig zien
• verlies van gevoel
• duizeligheid
• pijn in de nek
• epileptische aanvallen
• bewustzijnsstoornissen, bewusteloosheid

Behandeling

Omdat een verhoogde hersendruk ernstige schade kan geven aan de hersenen en hersenstam zal medisch ingrijpen noodzakelijk zijn. Mogelijke behandelmethoden of combinaties zijn:

• medicatie afhankelijk van de oorzaak:
  • vochtafdrijvende medicijnen, meestal corticosteroïden of mannitol of glycerol per infuus
    
  • bloedverdunnende medicijnen om bloedstolsels op te lossen en bloed dunner te maken
• pijnbestrijding, pijn heeft namelijk ook invloed op de druk in de hersenen.
• aanleggen van een drukopnemer; slangetje met een klein drukgevoelig apparaatje. ICP-meting (Correlations between IntraCranial Pressure). Dit aanleggen gebeurt op de operatiekamer of op de IC en duurt ongeveer 30 minuten. Het slangetje zit met een schroefje vast aan de schedel.
  
• in slaap houden van de patiënt /kunstmatig coma
  
• beademing
• operatie
  • aanleggen van een hersendrain /shunt.
  • openen van het schedeldak zodat de druk van de hersenen af is.
  • operatie aan de beschadigde hersengebieden.
• hypothermie /koelen van het lichaam.

Oorzaken van hoge hersendruk /hersenoedeem

• traumatisch hersenletsel, bij een ongeluk kan hersenweefsel scheuren en opzwellen, mede door bloedlekkage. De bloedingen nemen ruimte in binnen de schedel en veroorzaken een toename van de hersendruk. De wanden van de hersenhaarvaten kunnen lek worden voor bloedplasma en dat plasma lekt vervolgens in het hersenweefsel.
  
  • zware hersenschudding
  • hersenkneuzing
• hersenbloeding; een hersenbloeding treedt op wanneer een bloedvat in de hersenen scheurt en lekt. De bloedingen nemen ruimte in binnen de schedel en een toename van de hersendruk.
  
• herseninfarct; een gebrek aan zuurstof kan de hersencellen beschadigen en zwelling en druk veroorzaken.
  
• sinustrombose; als een grote ader in de hersenen verstopt raakt, kan het bloed niet afgevoerd worden. Er vindt obstructie van hersenvocht (liquor) plaats, dat kan niet afvloeien. (verhoogde liquordruk).
• ontsteking van de hersenen of van de hersenvliezen
• hersenabces 
  • tyfus in de hersenen. R typhi kan een hersenabces veroorzaken dat een hersentumor nabootst.
    
• hersentumor; deze kan drukken op andere hersengebieden of voorkomen dat hersenvloeistof / liquor afgevoerd wordt.
  
• hersencyste
• hoge bloeddruk dat omringende bloedvaten kan afknellen en dicht kan drukken.
• zwangerschapscomplicaties
• aangeboren afwijkingen
  • hydranencefalie of hydro-anencefalie; in meer of mindere mate ontbreken van de grote hersenen, waardoor de schedel zich met vocht vult.
    
• waterhoofd /hydrocefalus
• vernauwing van het Aquaduct van Silvius; de smalle verbinding tussen de derde en vierde hersenkamer.
• verstoring in de ontwikkeling van de vierde hersenkamer.
• hersenbloeding in de eerste levensdagen van een baby die te vroeg geboren is.
• verhoogde aanmaak van hersenvocht /liquor.
• onvoldoende afvoermogelijkheid van hersenvocht /liquor met stuwing van de hersenkamers (holtes of ventrikels) - ventriculomagalie
• verstoring in de balans tussen productie en afvoer van het hersenvocht /liquor - idiopatische intracraniële hypertensie - benigne intracraniële hypertensie - pseudotumor cerebri
• tumor in het aanmaakorgaan van hersenvocht - plexuspapilloom.
• vergrote hersenkamers /vergrote ventrikels na traumatisch hersenletsel /post traumatische ventriculomegalie.
• Normale Druk Hydrocefalie door ouderdom, lijkt zelfs wat op dementieel beeld. Wordt ook wel NPH genoemd;  Normal Pressure Hydrocephalus. Zie de pagina waterhoofd.
• onbehandelde of langdurige diabetes  waardoor de bloedvatwand broos kan worden.
• ziekte van Kawasaki; vaatwandontsteking, waardoor bloedvaten opzetten en de afvoer van vocht wordt belemmerd.
• het verblijf op grote hoogte boven de 4000 meter.
  

Midlineshift

Midlineshift betekent letterlijk de verschuiving van de middenlijn van de hersenen. Het is nauw verbonden met intracraniele druk (ICP) dat hierboven uitgelegd wrd. Het beschrijft de situatie waarbij de middellijn van de hersenanatomie niet langer in het midden loopt. Het midden is opgeschoven.

Dat kan optreden wanneer de druk die wordt uitgeoefend door de ophoping van bloed en zwelling rond de beschadigde hersenweefsels, zo krachtig is dat het de hersenen uit het midden wegduwt.
Het kan een gevolg zijn van traumatisch hersenletsel, beroerte, bloeduitstorting (hematoom) of geboorteafwijking waarbij de hersendruk verhoogd is.

Er zijn drie hersenstructuren die dienen als referentiepunten; als een van deze drie niet goed is uitgelijnd, geeft dit aan dat druk aan één kant van de hersenen de hersenen uit positie duwt.
Het zijn:
1) het septum pellucidum: een dun membraan dat rechtstreeks door het midden van de hersenen loopt. 
2) het derde ventrikel: een ruimte gevuld met hersenvocht die diep in het centrum van de hersenen ligt.
3) de pijnappelklier (epifyse): een kleine klier die net achter de derde ventrikel ligt.

Op onderstaande afbeelding is een midline shift te zien ten gevolge van een subduraal hematoom:

By James Heilman, MD Own work, CC BY-SA 3.0 https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16263158 midline shift

Verder lezen?

Misschien bent u ook geïnteresseerd in de pagina over waterhoofd /hydrocefalie bij volwassenen en de pagina over afwijkingen aan de  hersenkamers /hersenholtes/ ventrikels.

Hersendrukfeitje

• Een normale hersendruk/ intracraniële druk (ICP) is tussen de 5 en 15 mmHG (kwikdruk), maar moet onder de 20 mmHg (kwikdruk) blijven. ICP < 20mmHg.
  
• Een andere waarde is de cerebrale perfusiedruk (CPP), die ook gemeten wordt om hersenoedeem vast te stellen en te behandelen.
  
• Cerebrale perfusiedruk (CPP) wordt bepaald door de gemiddelde druk in de slagaders = arteriële bloeddruk (MAP) en de intracraniële druk (ICP) Cerebrale perfusiedruk moet tussen de 50 en 70 mmHg zitten. CPP >50 - <70 mmHg.