Inleiding slaapstoornissen algemeen
Een slaapstoornis als gevolg van NAH blijkt vaker voor te komen dan tot voor kort werd gedacht. Slaap is nodig om de concentratie en het denkvermogen te houden.

Een goede behandeling van slaapstoornissen na hersenletsel leidt meestal tot verbetering van cognitieve en psychologische problemen en verbetering van de energie c.q. werkprestaties. Ook kan een goed behandelde slaapstoornis hoofdpijnklachten en een aanwezige depressie verminderen en ernstige lichamelijke complicaties voorkomen. 

Een slaapstoornis is niet alleen een risicofactor voor de ontwikkeling van een aantal psychische aandoeningen maar kan ook juist een alarmsignaal zijn van een ernstige psychische of lichamelijke (somatische) aandoening.

Slaapklachten kunnen bijvoorbeeld een teken zijn van de aanwezigheid van neurologische en andere somatische problemen zoals hartfalen, artrose en de ziekte van Parkinson.

40-65 % van de mensen met traumatisch hersenletsel klaagt over slapeloosheid. Studies tonen aan dat slaapstoornissen zich drie maal vaker voordoen bij mensen met traumatisch hersenletsel dan bij gezonde mensen. Ook mensen met een beroerte /hersenbloeding of infarct kunnen slaapproblemen krijgen.

Er worden schattingen gedaan van 60% van mensen met een beroerte. Met name van mensen met een hersenstaminfarct of hersenstambloeding is bekend dat zij slaapstoornissen ontwikkelen. Ook neurodegeneratieve ziekten als de ziekte van Parkinson en multi-systeem atrofie (MSA) kennen slaapstoornissen. Omgekeerd kan een slaapapneu (ademhalingsstilstand in de slaap) ook een herseninfarct veroorzaken..

Veel mensen met NAH krijgen wel slaapmedicatie om het probleem van de moeite met het het inslapen te verhelpen, maar worden niet ingesteld op een normaal slaap-waakritme. Slaapmedicatie kan zelfs een onontdekte en onbehandelde slaapstoornis als CSAS, met in potentie (levens-)gevaarlijke gevolgen, verergeren. Lees over CSAS onderaan deze pagina.

Wij pleiten dus voor een goede diagnostiek als een persoon met hersenletsel blijft klagen over slaapproblemen. Adressen slaapcentra onderin deze pagina , even als centra thuisbeademing.

Slaapregistratie diagnostiek:

De saturatie, zuurstofopname in het bloed wordt ook gedurende de hele nacht gemeten bij een slaaponderzoek.

Er zijn meerdere slaapstoornissen:

Van een slaapstoornis spreekt men pas als iemand langer dan een maand slecht slaapt en hier overdag last van heeft.

In het algemeen worden slaapstoornissen ingedeeld in dyssomnieën en parasomnieën.

Dyssomnie houdt verband met duur, de kwaliteit en het tijdstip van de slaap:

• Slaap-waak stoornissen o.a. narcolepsie met slaapaanvallen overdag die niet te weerstaan zijn. Ook abrupte spierverslapping aanvallen kunnen hierbij voorkomen.
• Restless legs syndroom RLS: onrust of krampen of kortdurende schokken in de benen -zelfs zonder dat iemand zich dit bewust is. En PLMD Periodic Limb Movement Disorder.
• Insomnia: problemen met in slaap vallen, te vroeg wakker worden en dan niet nogmaals in slaap kunnen vallen, vaak wakker.
• Circadiane ritme slaapstoornissen of CRSD: problemen met het slaap waak ritme en het tijdstip dat met in slaap kan vallen. Bijvoorbeeld het "uitgestelde slaapfase syndroom".
• Apneusyndroom: CSAS of OSAS of mengbeeld. Ook een OSAS apneu door obstructie in de keel hals kan een kans op herseninfarct geven! CSAS wordt een alinea lager besproken.

Parasomniën houdt verband met abnormale verschijnselen of gedragingen tijdens de slaap.

• Veel bewegingen in de slaap als slaapwandelen (somnabulisme)
• Nachtelijke angstaanvallen (pavor nocturnus)
• Slaapdronkenschap RBD =REM Behavior Disorder/ Remslaapgedragstoonis wat o.a. ook wel bij de ziekte van Parkinson gezien wordt
• Tandenknarsen (bruxisme) kan ook voorkomen bij ziekte van Parkinson en Huntington
• Praten in de slaap (somniloguy).

Centraal Slaap Apneu Syndroom, CSAS, na hersenletsel

Het ademhalingscentrum in de hersenen (hersenstam) regelt de ademhalingsfrequentie en het volume van de longinhoud. Normaal gesproken reageren de hersenen op een stijging van koolzuurgas en afname van zuurstof waarna het signaal wordt af gegeven aan de ademhalingsspieren om te ademen Gebeurt dit niet dan is dat een apneu.

Bij mensen met hersenletsel kan dit verstoord zijn. In het bijzonder bij mensen die hersenstamletsel hebben. Maar ook mensen die zuurstoftekort hadden als oorzaak van het hersenletsel, zijn kwetsbaar voor deze aandoening. Ook patiënten met multi-systeem atrofie (MSA) en de ziekte van Parkinson kunnen dit (ongemerkt) hebben.

Wat is CSAS

CSAS staat voor Centraal Slaap Apneu Syndroom, letterlijk vertaalt een slaap ademhalingsstoornis vanuit de hersenen. De hersenen geven onvoldoende of geen signalen af aan de ademhalingsspieren om adem te halen in de slaap.

Kenmerkend

Kenmerkend is de zeer grote moeite om in slaap te vallen, dat uren kan duren. De persoon wordt meermalen wakker als er niet geademd wordt uit een overlevingsreflex. Maar als dit zo vaak per nacht voorkomt dan is men enorm moe tegen de tijd van het opstaan uit bed.

CSAS, het centrale apneusyndroom, uit de hersenen komt wel gemengd voor met OSAS, het Obstructieve Slaap Apneu Syndroom, maar komt ook alleen voor.

Bij CSAS is de persoon juist níet aan het snurken 's nachts wat wèl gebeurt bij mensen met het Obstructieve slaapapneu syndroom (OSAS).

De ademhaling kan vertragen tot minimaal aantal per minuut als 2 tot 3 maal waar 12-16 maal normaal is en kan geheel stilvallen. Als men onvoldoende ademhaalt heet dat hypoventilatie.

Stapeling van koolzuurgas

Door hypoventilatie ontstaat een hypercapnie; stapeling van koolzuurgas (CO2 of koolzuurdioxide) wat normaal gesproken uitgeademd moet worden maar door de weinige /geen ademhaling niet uitgeademd kan worden. Koolzuurgas is een afvalstof van ademhaling en kan problemen geven al dat onvoldoende afgevoerd kan worden. Slaapmedicatie kan de koolzuurstapeling of hypercapnie zelfs doen toenemen. Daarom is een goede diagnostiek van zeer groot belang.

Genoemde klachten bij CSAS:

• Slaapproblemen waarbij men vaak wakker wordt, onrustig slaapt en niet in de diepe slaap komt
• Moeite met inslapen
• Slaperigheid of ernstige moeheid overdag
• Vaak hoofdpijn bij het ontwaken
• Niet uitgerust gevoel bij ontwaken
• Vaak plassen in de nacht
• Hypovolentie en daardoor mogelijk hypercapnie (zie hieronder)
• Lichamelijke klachten op langere duur die vaak eerder onverklaarbaar leken  (zie hieronder)

Hypoventilatie en hypercapnie

Hypoventilatie is het omgekeerde van hyperventilatie. Er wordt te weinig effectief geademd. Bij hyperventilatie zie je een te snelle ademhaling en te laag koolzuurgas (hypocapnie) en bij hypoventilatie juist een te langzame of stilvallende ademhaling en te hoge waarde van koolzuurgas. (hypercapnie)

Normaal gesproken leidt een stijgende koolzuurgas/ koolstofdioxidespiegel tot een ademhalingsprikkel. Probeer maar eens in het zwembad onder water te blijven, de prikkel die maakt dat je naar boven wilt om lucht te happen is dezelfde prikkel die als een reflex maakt dat je naar zuurstof snakt en je sneller gaat ademhalen.

Bij mensen met hersenletsel kan die prikkel vanuit de hersenen in de slaap wegvallen. De hersenen bij mensen met hersenletsel raken langzamerhand gewend aan het hoge koolzuurgas/ koolstofdioxide gehalte.

Dit leidt echter tot verzuring van het bloed en sufheid.

Hypercapnie kan ook gezien worden als complicatie bij mensen met COPD, door het onvermogen goed uit te ademen en er eigenlijk lucht in de longen achterblijft kan daardoor minder koolzuurgas CO2 wordt uitgeademd. COPD is de afkorting van Chronic Obstructive Pulmonary Disease, chronisch obstructieve longziekte. 

Gevaar hypercapnie

Hypercapnie leidt of kan leiden tot

• hoofdpijn
• verhoging van de bloeddruk
• hartkloppingen 
• spiertrillingen, (tremor en myoclonus) 
• verwardheid
• apathie, sufheid 
• insulten 
• bewustzijnsdalingen 
• kan tot uiteindelijk coma of dood leiden.

Bij hersenletsel patiënten met hypercapnie zie je verminderde motorische vaardigheden, depressie en geheugenstoornissen en zenuwpijnen met stukken gevoelloze plekken op de huid of juist kriebelende stukken alsof er mieren over de huid lopen (neuropathie met paresthesie).

Een nieuwe Amerikaanse studie onthult hoe slaapgebrek het vermogen van de hersencellen om onderling te communiceren verstoort, wat leidt tot tijdelijke afwijkingen geeft in het brein en die het geheugen en de visuele perceptie beïnvloeden. bron: https://medicalxpress.com/news/2017-11-reveals-deprivation-disrupts-brain-cell.html

Behandeling nachtelijke ademhalingsstilstand en stijging koolzuurgas

Een diagnose CSAS met hypercapnie moet in een ziekenhuis gesteld worden. De huisarts kan naar een longarts verwijzen die in de regel naar een Centrum voor Thuisbeademing verwijst. Daarvan zijn er vier in Nederland: Groningen, Maastricht, Rotterdam en Utrecht.

In het vooronderzoek kan al een nachtelijke thuismeting gedaan worden, een slaapregistratie waarvan vaak ook een TOSCA of Sentecmeting deel uit maakt. Een TOSCA /Sentec meting maakt gebruik van een sensor die op het voorhoofd geplakt wordt en in de nacht de koolzuurgassen door de huid meet (transcutaan). Aan de hand van die thuismetingen wordt als dan niet besloten iemand op te nemen in een Centrum voor Thuisbeademing.

Als een diagnose Centrale Slaapapneu /CSAS met nachtelijke ademhalingsstilstand en stijging van het koolzuurgas (hypercapnie) wordt gesteld, wordt de patiënt ingesteld op een BiPAP of Bilevel/Biphase machine.

Daarbij wordt geademd middels een neuskap met gesloten mond en worden zowel de inademing als de uitademing gereguleerd. Als de patiënt goed is ingesteld kan hij of zij leren omgaan met de machine en kan daarna thuis beademd worden gedurende de nacht.

BiPAP :‘Bi’ staat voor Bi-level, omdat u bij het ademhalen op twee niveaus geholpen wordt bij het inademen en bij het uitademen. − ‘PAP’ staat voor Positive Airway Pressure. Dit betekent dat er altijd een positieve druk in de luchtwegen is, waardoor de lucht beter door de luchtwegen stroomt en de longen voldoende verse lucht krijgen. De moderne BiPAP machines nemen niet zoveel plaats in.

Invloed van licht op de slaap

De nucleus suprachiasmaticus, gelegen boven het chiasma opticum, reguleert slaap door middel van lichtinval. Bij normale lichtintensiteit wordt er via deze hersenkern minder melatonine (slaaphormoon) afgegeven en wordt slaap geremd. Vandaar dat ons slaap-waakritme gepaard gaat met een dag-nachtritme. Als deze externe stimulus wegvalt wordt het normale slaappatroon ontregeld.

Ook het heldere licht van beeldschermen, (televisies, computers, tablets en telefoons) en LED-lampen kunnen de slaap verstoren omdat zij het zonlicht nabootsen waardoor er geen melatonine wordt aangemaakt. 

Als iemand s'avonds nog naar een beeldscherm kijkt of led lampen gebruikt in huis is het aan te raden om een blauw licht filter app te installeren op het scherm of een blauw licht coating te nemen op het brillenglas of een speciale overzetbril aan te schaffen met blueblocker /blauwlichtfiler. Zie de pagina blauw licht gevaar.

Een banaan tegen slapeloosheid

Kan je af en toe niet goed slapen? Eet dan eens een banaan. Want, volgens gezondheidsdeskundigen is een banaan eten net zo effectief als een beker melk. Dat komt doordat het stofje tryptofaan in bananen in je lichaam serotonine aanmaakt. Hierdoor word je kalm en het bevordert je slaap.

Excuses Reclame: Zonder kunnen we deze site niet bekostigen.

Bekijk hier de Slaapklinieken in Nederland:

Medische info hypercapnie:

Hypercapnie - Oorzaken, Symptomen, Behandeling

Download hier de PDF over slaapstoornissen:

Relevante links:

Centra voor thuisbeademing http://www.vsca.nl/thuisbeademing/centra-voor-thuisbeademing/

http://docplayer.nl/3747463-Slaapstoornissen-als-de-nacht-geen-rust-geeft.html

http://www.umcutrecht.nl/nl/Ziekenhuis/Afdelingen/Centrum-voor-Thuisbeademing/Wanneer-komt-u-in-aanmerking-voor-thuisbeademing

http://apneuvereniging.todw.nl/voorjaarsbijeenkomst_2017/presa/ademstops_degevolgenvoor_hartenbloeddruk_Dewi_Groeneveld.pdf

Insomnie.nl
Nederlandse vereniging voor Slaap–Waak Onderzoek
Slaaponderzoek bij het Nederlands Slaap Register