Persevereren

Persevereren is afgeleid van het Engelse woord ‘persevere’ en betekent letterlijk ‘voortzetten’. In de psychologie wordt onder persevereren verstaan het doorgaan met een handeling, één en hetzelfde woord of opmerking, dezelfde beweging of zelfs een bepaald gevoel; boosheid of bezorgdheid.

Het is een beetje te vergelijken met het verschijnsel van een liedje dat maar niet uit je hoofd wil gaan. Soms gaat dat liedje zelfs door in je dromen. Iemand die persevereert door hersenletsel kan dezelfde constante hinder, en vaak nog erger, oncontroleerbaar, ervaren. Mensen ervaren het als akelig.

Soms kan het jaren duren voordat iemand bijvoorbeeld een emotie los kan laten. Voor de persoon die persevereert is het vaak niet mogelijk om dit gedrag te stoppen, zelfs niet als er negatieve consequenties aan vast zitten.

Diegene ziet waarschijnlijk ook geen andere mogelijkheden om het te stoppen.

Perseveratie kan voorkomen in de volgende vormen:

Breedsprakigheid: het gebruiken van meer woorden nodig is om iets duidelijk te maken. Of aan het woord willen blijven omdat je je gedachten nog ordent of omdat luisteren zo vermoeiend kan zijn. Meer info achter link.
Het niet kunnen stoppen / herhalen van een bepaald gedrag, beweging, emotie, handeling of onderwerp van gesprek, ondanks dat de situatie verandert. Het door en door gaan met spreken.
Echolalie (echolalia): het napraten van anderen of van tv, radio of social media filmjes. Soms worden ook de bewegingen nagedaan.
Echopraxie; automatisch nadoen wat iemand anders doet zonder dat te willen
Aan een bepaald persoon 'vastkleven'.

Kenmerkend is dus:

vast zitten in het gedrag, het onderwerp, emotie
herhaling
voortdurend

Persevereren komt het meest voor bij sommige vormen van dementie: (frontotemporale dementie).

Daarnaast komt het voor bij mensen met hersenletsel en letsel in de voorhoofdskwab.
Wetenschappers hebben ontdekt dat iemand met frontale schade links met minder woorden spreekt dan anderen, en bij frontale schade rechts juist te veel praat. Iemand is dan lang van stof, gedetailleerd en praat (vaak ) ongemerkt heel veel.

De voorhoofdskwab (frontaalkwab) regelt normaal gesproken iemands zelfbewustzijn en remt bepaalde emoties en handelingen af. Bij een letsel in deze kwab kan het voor iemand, die almaar doorgaat, moeilijk zijn om een bepaalde actie te stoppen en over te schakelen naar een andere. Het overschakelen van de ene naar de andere cognitieve taak is dan bemoeilijkt en daarom gaat iemand door met een gedachte, denkpatronen, activiteiten, enzovoorts.
In deze situatie is iemand zich vaak niet bewust van het persevereren. Het is geen onwil, maar onvermogen.

Voorts komt het ook voor bij sommige psychische aandoeningen. Het napraten of nadoen van mensen komt overigens het meest voor bij mensen met een vorm van autisme, schizofrenie, Gilles de la Tourette en de ziekte van Pick; een vorm van dementie.

Lees meer over letsel in de frontaal kwab/voorhoofdskwab

Persevereren kent drie gradaties:

Helemaal en ongecontroleerd vast zitten in een onderwerp, emotie, gedachte enz.
Terugkerende (periodieke) perseveratie onbedoeld bijvoorbeeld extra lussen schrijven.
Voortdurend oncontroleerbare herhaling. Bijvoorbeeld iemand blijft langer boos dan passend bij de situatie.

Voorbeelden

Steeds terugkeren op een gespreksonderwerp, ook al is er een nieuw onderwerp van gesprek.
Het onbewust en ongepland een extra lus schrijven bij een bepaalde letter.
Het onjuist benoemen van verschillende dingen met hetzelfde woord, bijvoorbeeld kan iemand alleen het woord ‘rood’ noemen, ook al wordt bruin of geel bedoeld.
Slechts één herhaalde manier gebruiken, bij het proberen op te lossen van een probleem, ook al weet de persoon dat deze oplossing niet werkt.
Bedroefd of boos blijven over een situatie, langer dan normaal verwacht.
Het gevoel hebben een bepaald persoon in de omgeving heel erg nodig te hebben en zich te afhankelijk op te stellen ten opzichte van deze persoon.
Herhaaldelijk zichzelf controleren op fouten en daardoor nooit verder komen.
Het onvermogen om een taak af te ronden en naar een andere taak te gaan, bijvoorbeeld langer schoonmaken dan nodig is.
Iemands hand langer schudden dan sociaal aanvaardbaar.
Kledingstukken aan- en uit trekken.
Eten in je mond stoppen.
Blijven schakelen tussen televisiezenders.
Blijven praten.

Hersengebieden betrokken bij persevereren

Persevereren wordt het vaakst gezien bij mensen die hersenletsel hebben opgelopen in de frontale kwab aan de voorzijde van de hersenen. Het komt ook voor bij letsels in de kleine hersenen.

Het is goed te beseffen dat persevereren een onvermogen is en geen onwil.

Tips

Herken persevereren! Herken het als het begint bij je naaste of bij jezelf.
Spreek samen een signaal af om het persevereren te doorbreken. Herinner de persoon aan de afspraak en het signaal als diegene vastzit in het persevereren.
Bekrachtig met complimenten als het doorbreken lukt.

Heb je de nieuwe tip met het elastiekje gelezen? Een elastiekje om je pols doen. Als je merkt dat je vastzit in iets, dan trek je even aan dat elastiekje, zodat je kort even pijn voelt. Dat kan soms genoeg zijn om even weer los te komen!

Als de persoon in kwestie er voor open staat is het goed dat vertrouwde vrienden of familieleden een vriendelijk signaal afspreken dat de persoon die persevereert geattendeerd wordt, op het 'door- en door- en doorgaan'. Meestal is dit een visueel signaal. Soms helpt het om afleiding te geven met iets heel onverwachts, als iemand nog niet nog niet te ver vast zit in het persevereren.
Geef bemoedigende complimenten als het lukt om het persevereren te doorbreken. Zo bekrachtig je het andere gedrag.
Als iemand persevereert in de emoties helpt het soms om er niet in mee te gaan. Als iemand angstig is, kan geruststelling en troost helpen.
Als iemand persevereert in gedrag kan het helpen te zeggen wat iemand kan gaan doen.
Leid af met vriendelijkheid en met rust. De persoon met hersenletsel vindt het zelf ook erg akelig en soms beangstigend. "Het voelt als wegvluchten in je hoofd dat al te vol zit" is een citaat van iemand met hersenletsel)
bij ernstige perseveraties is het soms beter om de persoon even te laten. Het toespreken kan de situatie verergeren, omdat de persoon die persevereert dat op dat moment niet kan verwerken. Het toespreken kan in zo'n situatie alleen maar averechts werken. Dit is frustrerend voor beide partijen.
Als iemand geneigd is geobsedeerd te raken over een onderwerp, geef dan een afgebakende tijd om daarover na te denken of erover te praten. Spreek een alarm af als de tijd voorbij is.
Help de structuur weer op te pakken met de broodnodige rust.
Rust, structuur, een overzichtelijker leven zijn erg belangrijk.
Professionele hulp kan nuttig zijn. Dit kan bestaan uit cognitieve gedragstherapie, spraaktherapie, groepstherapie met lotgenoten en soms medicatie.

Citaten van mensen die wij hier over bevroegen:

Ik gebruik een elastiekje om mijn pols, en als ik niet meer kan stoppen met iets dan trek ik er aan, zodat ik pijn voel. Dat is een sterk signaal waardoor ik even los kan komen en het persevereren kan doorbreken.

Mij blijkt het te helpen als iemand me vraagt waar ik bang, boos of verdrietig om ben. Het benoemen als het ware. Dan helder krijgen hoe het werkelijk zit en vervolgens troosten. Afleiding en rust zorgen ervoor dat ik daarna weer redelijk recht trek.

Soms kan ik het oplossen om het op te schrijven. Maar soms breekt het me ook enorm op. Frustrerend!
Ik merk het o.a. als ik een activiteit doe zoals tuinieren, knutselen e.d. Ik kan het niet stoppen mede door geen tijdsbesef. Soms na uren besef ik dat ik doodmoe ben.

Ik zet persevereren om in andere maar dan leukere persevereren.
Dat wil zeggen als ik in een “emotie sneeuwstorm” zit dan ga ik heel manisch mijn muziek/film/boek bibliotheek ordenen op de pc.
Of klus opdrachten doen, etc. Dat geeft voor mij dan rust.
Van manisch denken ga ik omzetten in manisch handelen (kleuren, klussen bibliotheken bijhouden etc.)

Ik verdwijn in mijn hoofd, en begrijp dan niet veel meer. Alsof je verdrinkt en mensen roepen dat je moet zwemmen. Maar je weet niet meer hoe. Als iemand me dan met vriendelijkheid benadert, " verstop" ik me minder snel. Ik denk dat je hersenen dan minder snel " vlucht" gevoel hebben. Je blijft op je pad, en kan langzaam meebuigen in een gesprek.

Wegvluchten in eigen emoties en helemaal afzonderen van het gesprek. Het landt niet meer. De spons zit vol en meer info kan er niet meer bij. Helemaal vol met emoties en gedachten. Sneeuwstorm in mijn hoofd.

Ik gebruik een STOPwoord : STOP GENOEG. Het helpt niet altijd maar blijf het herhalen in mijn hoofd. Ik ga in mijn hoofd andere gedachtes zoeken waar ik een glimlach van krijg. Lukt ook niet altijd, maar gaat steeds beter.
Door mijn trage verwerking van informatie en de onzekerheid, blijf ik soms zo lang denken tot het helder wordt in mijn hoofd.
Ik moet dingen begrijpen om ze óf los te laten, óf zelfs een plek te geven. Of dat ik situaties doorspeel in mijn hoofd, omdat ik eventueel raar heb gereageerd. Dat ligt aan vertraging en dat ik geen snelle zelfreflectie heb, denk ik.
Ik ervaar persevereren vooral als heel vermoeiend, ik put mezelf uit ..maar kan zo ontzettend geraakt worden door bijvoorbeeld kunst.. kan dan niet meer stoppen, duik gewoon in een kunstwerk en wil het tot het bot ervaren wat de de maker wilde zeggen met zijn of haar werk.
En liedjes luisteren...Het versterkt het persevereren. De muziek dringt ongestoord m'n hersenen binnen. Eén nummer, maar dan 20 keer achter elkaar..
Het is net alsof mijn hersencellen de muziek als drugs ervaren.
Ik krijg er geen genoeg van. Daardoor begin ik ook te persevereren.

Het gevoel van: het is nu genoeg' is er niet. Je gaat door tot je niet meer kan. Het klinkt allemaal erg, maar ik ervaar het niet als erg. Voor een ander is het erg. Voor de mensen die om je heen wonen. Maar mijn vrouw laat me me gang gaan en dan grijpt ze in als ze ziet dat ik mezelf aan het uitputten ben. Dan trekt ze letterlijk de stekker uit het stopcontact. Of probeert mijn gedachten op een ander spoor te brengen. Ik voel dan irritatie. Soms best wel veel. Maar ik laat het gebeuren, hou me in en weet, ze doet het omdat ze van me houdt. Als er geen begrip is, kan preserveren een nachtmerrie worden. Niet alleen voor jezelf.