Rijden in het verkeer

Als de hersenen beschadigd zijn, gaan dagelijkse dingen niet meer zo makkelijk. Kun je met niet-aangeboren hersenletsel dan nog wel veilig aan het verkeer deelnemen? Het is belangrijk om hierover na te denken. Voor uw veiligheid en die van anderen. Bij sommige soorten hersenletsel mag je een bepaalde periode niet rijden in de auto, op de motor of op de fiets. In andere situaties is dat minder duidelijk. Daarom moet een ieder uitzoeken of diegene weer verantwoord kan én mág rijden en of diegene nog verzekerd is.

Hersenletsel leidt vaak tijdelijk of langere tijd tot verminderde rijvaardigheid. Door gedeeltelijke verlamming bijvoorbeeld, kunt u niet in staat zijn uw auto (of motor of fiets) te besturen. Uw reactievermogen kan vertraagd zijn of u kunt zich niet meer zo goed concentreren. Afstanden of snelheid schatten kan moeilijk zijn. Ook kan het zijn dat u minder scherp ziet of dat u wat links of rechts van u gebeurt, niet goed waarneemt. U bent misschien sneller boos of sneller moe. U kunt misschien minder tegen drukte.

Neem niet direct deel aan het verkeer

Het is verstandig om niet direct deel te nemen aan het verkeer na een beroerte, CVA, hersenschudding of ander hersenletsel. U weet misschien nog niet precies wat alle gevolgen zijn van het hersenletsel wat dit betekent in het verkeer. Wacht daarom tot u zich lichamelijk en mentaal weer stabiel voelt voordat u de volgende stappen neemt:

Kijk eerst op cbr.nl/hoe-kan-ik-rijden-met of u, volgens de wet, (tijdelijk) niet mag rijden.

Na het krijgen van een CVA of beroerte mág u, zonder meer, tijdelijk niet autorijden. Voor andere vormen van hersenletsel is die wettelijke beperking er (nog) niet. Lees in de volgende alinea over de meldingsplicht bij die situatie.

Er zijn 3 vormen van tijdelijke rijontzegging:

• Als u een TIA/CVA hebt gehad zonder restverschijnselen die van invloed zijn op de rijgeschiktheid, mag u 2 weken niet autorijden. Na deze 2 weken mag u, na positief advies van uw behandelend specialist, weer autorijden.
• Als u een CVA hebt gehad met restverschijnselen die van invloed zijn op de rijgeschiktheid, mag u 3 maanden niet autorijden.
• Als u een CVA hebt gehad met bloedvatmisvormingen, dan mag u 6 maanden niet autorijden.
• Laat u niet te vroeg door het CBR beoordelen, want dit kost tijd en geld. Bovendien moet vaak een neuroloog of onafhankelijke arts u keuren.

Vraag een verplichte gezondheidsverklaring bij het CBR aan. U wordt getoetst op verschillende onderdelen, zodat u weet of u weer veilig kunt deelnemen aan het verkeer met het niet-aangeboren hersenletsel.

Als u geen gezondheidsverklaring aanvraagt bij het CBR, kan dit gevolgen hebben voor uw rijbewijs en uw autoverzekering. Vraag daarom na het oplopen van hersenletsel door bijvoorbeeld een hersenschudding, beroerte of CVA altijd na bij uw verzekeraar welke invloed niet-aangeboren hersenletsel heeft op uw autoverzekering.

 

Meldingsplicht bij CBR en uw autoverzekeraar

Let op: ook als er geen wettelijke beperking geldt moet u er bij het CBR (centraal Bureau voor de afgifte van Rijvaardigheidsbewijzen) en uw autoverzekering melding van maken dat u bent getroffen door hersenletsel.
Als u dat niet doet bent u niet langer verzekerd (ook niet als u uw verzekeringspremie blijft doorbetalen).

Opnieuw uw rijbevoegdheid aanvragen via CBR

Na een rijontzegging van 3 of 6 maanden mag u niet zomaar in de auto stappen. U moet eerst een gezondheidsverklaring van het CBR invullen. Dat kan via de website van het CBR. De Gezondheidsverklaring kost € 44,50.
Een papieren verklaring kan bij de webshop van het CBR worden besteld of bij de gemeente worden gekocht (dit kost extra).

Waarschijnlijk zal het CBR na ontvangst van uw eigen verklaring oordelen dat er onvoldoende medische gegevens over u zijn. De medisch adviseur van het CBR verwijst u dan naar een specialist voor verder onderzoek. Het CBR kan u ook vragen om een rijtest te ondergaan. Het medisch onderzoek dient u zelf te betalen.

Als de uitkomsten van het onderzoek of de rijtest positief zijn, krijgt u een Verklaring van geschiktheid toegezonden. Soms geeft het CBR een Verklaring van geschiktheid af met een beperkte geldigheidsduur van één, drie of vijf jaar.

Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een mogelijk progressief verlopend ziektebeeld. Het kan ook voorkomen dat de eisen van rijgeschiktheid een beperkte geldigheidsduur voorschrijven.

 

Twijfel aan de eigen rijgeschiktheid?

Als u eraan twijfelt of u de weg nog op kunt als automobilist kunt u zich, alvorens de gezondheidsverklaring in te vullen, laten testen in de Rij Bewust Test van Veilig Verkeer Nederland en het CBR. Vergeet niet na afloop om uw score goed na te lezen met de uitleg per score. Daarin staat ook een advies.

Twijfel aan de rijgeschiktheid van uw naaste?

Twijfelt u aan de rijgeschiktheid van uw naaste met hersenletsel? Doe samen met uw naaste de Rij Bewust Test van Veilig Verkeer Nederland en het CBR. In deze online test krijgt u verschillende verkeerssituaties te zien. Uw naaste krijgt zo meer inzicht in het rijgedrag en u kunt aangeven hoe u dit ervaart.

• Bespreken met zorgverleners
  • Soms helpt het als een professional meedenkt. Deel uw zorgen met de behandelend arts of huisarts.

• Bied aan dat u als persoon zonder hersenletsel rijdt
  • Biedt uzelf aan als chauffeur om je naaste van A naar B te brengen. Of stel met familie en vrienden een rijschema op.

• Brief aan het CBR
  • U kunt een brief aan het CBR sturen om aan te geven dat uw naaste niet meer goed rijdt. Beschrijf concrete voorbeelden en feiten waaruit dit blijkt. Het helpt als een onafhankelijk ander persoon, zoals een familielid, buurman of hulpverlener, de brief ook ondertekent. Na een dergelijke melding roept het CBR uw naaste op voor een (onvrijwillig) onderzoek en mogelijk een rijtest. Weigert uw naaste dit onderzoek? Dan wordt het rijbewijs direct ingevorderd en ongeldig verklaard.

 

 

 

• Meer informatie over je rijbewijs houden en de gezondheidsverklaring
• Rijden met deze aandoeningen? Lijst van alfabetische aandoeningen die belangrijk zijn bij het CBR
  
• De kosten: Gezondheidsverklaring/kosten-gezondheidsverklaring-en-keuring
• Rijscholen voor mensen met een lichamelijke of visuele beperking
• Meer info bij Raned over mogelijkheid van de training op maat voor beroepschauffeurs.

 

Nog meer info

• rijbewijs-houden/nl/hoe-kan-ik-rijden-met   /alle-aandoeningen-op-alfabet
• Waar let het CBR op + wat is een rijtest?
• Beperkte termijn van het rijbewijs of beperkt tot eigen omgeving
• Verschil tussen rijvaardigheid en rijgeschiktheid
• Veilig Verkeer Nederland Opfriscursus
• Rijbewusttest.nl  van het CBR
• Autoaanpassingen om met een handicap veilig achter het stuur te kunnen en over aangepaste rijlessen
• Alternatieven voor autorijden

   

• Ik twijfel of ik nog veilig kan rijden
• Ik heb zorgen over de rijgeschiktheid van iemand anders
• Mag ik wel of niet rijden met medicijnen?

Waar let het CBR op: Oriëntatie- Praktische vaardigheden- Sociaal functioneren

Voor het autorijden zijn de volgende zaken belangrijk: oriëntatie en geheugen (O), praktische vaardigheden en aandacht (P), en sociaal en persoonlijk functioneren (S) – OPS. 

Deze domeinen bevatten elk drie items, die vragen naar gedragingen die een aanwijzing zijn voor onderliggende cognitieve functiestoornissen. Het O-domein bevat de items vergeetachtigheid, verwardheid en gestoorde oriëntatie in tijd en plaats; het P-domein de items traagheid, moeite met het uitvoeren van praktische handelingen en verwaarlozing van het uiterlijk; en het S-domein de items afleidbaarheid, inadequaat sociaal gedrag en verminderde zelf-inschatting.

 

Aanvragers waarbij de arts een aantekening maakte over cognitief functioneren zullen een testrit op de openbare weg moeten maken met een deskundige van het CBR. Het al dan niet verstrekken van een verklaring van geschiktheid hangt af van de resultaten van deze rijtest. Het accent ligt bij de testrit overigens meer op wat iemand, eventueel met aanpassingen aan het voertuig, nog wél kan dan op wat iemand níet meer kan.

Een rijtest is geen rijexamen! Het is een rit in de eigen auto met een medewerker van het CBR die beoordeelt of je het verkeer nog kan inschatten en adequaat kan reageren. De rijtest duurt niet langer dan een half uur en er wordt o.a. gelet op reactiesnelheid en hoe veilig je je in het verkeer begeeft.


Hoe de rijtest verloopt:

Na kennismaking met deskundige van CBR gaat men samen de weg op voor de rijtest. Tijdens de rijtest kijkt de deskundige of de (medische) situatie geen probleem vormt om veilig te kunnen rijden.

Na afloop hoort men meteen hoe het gegaan is.

 

Soms is vervolgonderzoek nodig, een training of een aanpassing aan het voertuig. De rijtestdeskundige geeft de uitkomst door aan de arts van het CBR. Die neemt het besluit over de rijgeschiktheid. Dit besluit ontvangt men schriftelijk.

 

Soms moeten bepaalde maatregelen genomen worden om te mogen rijden. Bijvoorbeeld een bril dragen of aanpassing van het voertuig. De deskundige van het CBR stelt vast welke aanpassingen noodzakelijk zijn. Soms blijkt uit de rijtest dat het niet verantwoord is om te rijden. In dat geval mag men geen rijexamen doen en geen nieuw rijbewijs aanvragen.

 

Waar wordt op gelet tijdens een rijtest?

Een rijtest is altijd maatwerk, aangepast aan de situatie van de aanvrager. Afhankelijk daarvan ligt de nadruk in de rijtest op ‘zien’, ‘denken’ of ‘doen’. En soms op een combinatie hiervan.

 

De rijtest met nadruk op ‘Zien’?

• Positie kiezen op de weg. Er wordt getoetst of men op de juiste plek op de weg rijdt en blijft rijden en of men daarbij goed rekening houdt met het overige verkeer, obstakels en de inrichting van de weg.
• Besluiten nemen. Er wordt getoetst of men de beslissingen weloverwogen neemt. En of men daarmee het andere verkeer niet hindert of in gevaar brengt.
• Aandacht verdelen. Er wordt getoetst of men de aandacht goed kan verdelen tussen de bediening en de besturing van het voertuig en het overige verkeer. Ook in ingewikkelde verkeerssituaties.
• Waarnemen (bij minder scherp zien). Er wordt getoetst of men zich in alle omstandigheden op tijd kan oriënteren. Zonder gevaarlijke situaties te veroorzaken of anderen te hinderen.
• Waarnemen (bij een kleiner of beschadigd gezichtsveld). Er wordt getoetst of men de kijktechniek aanpast om het kleinere of beschadigde gezichtsveld te compenseren.

 

De rijtest met de nadruk op ‘denken’

• Aandacht blijven houden. Er wordt getoetst of men geconcentreerd blijft tijdens de hele rijtest.
• Gerichte aandacht. Er wordt getoetst of men belangrijke en minder belangrijke zaken goed uit elkaar kan houden.
• Aandacht verdelen. Er wordt getoetst of men zijn aandacht goed kan verdelen tussen de bediening en de besturing van het voertuig en het verkeer om zich heen. Ook in ingewikkelde verkeerssituaties.
• Automatisch uitvoeren van handelingen. Er wordt getoetst of men handelingen om de auto te bedienen en besturen automatisch kan uitvoeren, zodat men de aandacht bij de weg en het verkeer kan houden.
• Besluitvorming. Er wordt getoetst of men weloverwogen de beslissingen neemt. En of men daarmee het andere verkeer niet hindert of in gevaar brengt.
• Verkeerssituaties herkennen. Er wordt getoetst of men verschillende verkeerssituaties herkent en daarin veilig weet te handelen.
• Toepassen verkeersregels. Er wordt getoetst of men de verkeersregels kan toepassen en of men tegelijkertijd de auto veilig kan besturen.
• Herkennen van gevaar. Er wordt getoetst of men gevaarlijke situaties herkent. En of men als dit nodig is, zo kan handelen dat gevaar wordt vermeden.
• Voorspellen van gedrag van andere weggebruikers. Er wordt getoetst of men het gedrag van andere weggebruikers goed inschat. En of men het eigen rijgedrag hier goed op afstemt.

 

 

De rijtest met de nadruk op ‘doen’

•  Algemeen:
  • Zitpositie. Er wordt getoetst of men stevig en stabiel in de stoel zit tijdens het rijden. En tijdens het nemen van bochten, gasgeven en remmen. Er wordt gekeken of men de omgeving goed blijft waarnemen.
  • Veiligheidsgordel (autoriem). Er wordt getoetst of men de veiligheidsgordel zelfstandig kan omdoen en afdoen.
• Als u uw armen niet (goed) kunt gebruiken:
  • Sturen. Er wordt getoetst of men het stuur met beide handen, of bij aanpassing met één hand, kan vasthouden en volledig naar links en rechts kan draaien. Er wordt ook gekeken of men dit snel genoeg kan, om in te spelen op wat er om zich heen gebeurt.
  • Vloeiend sturen. Er wordt getoetst of men het voertuig vloeiend bestuurt. Er wordt gekeken of het stuurgedrag goed is afgestemd op de omgeving. Ook wordt er gekeken of men het voertuig tijdens het optrekken en gas geven op de juiste plek op de weg stuurt en houdt. Zowel op rechte stukken als in bochten.
  • Krachtig sturen. Er wordt getoetst of men voldoende kracht heeft in de armen en handen om goed te kunnen sturen. Dit wordt gemeten in ‘newton’. Voor het besturen van een (bestel)auto moet er tenminste 200 newton kracht gezet kunnen worden op het stuur. Voor een vrachtauto of bus is dit tenminste 250 newton.
  • Bedienen van schakelaars en parkeerrem. Er wordt getoetst of men tijdens het rijden de schakelaars goed kan bedienen, terwijl men het voertuig veilig en verantwoord blijft besturen.
  • Schakelen. Er wordt getoetst of men kan schakelen naar een andere versnelling, terwijl men het stuur blijft vasthouden met tenminste één hand. Er wordt daarbij ook gekeken of men tijdens het schakelen het voertuig veilig en verantwoord blijft besturen.

 

Als u uw benen niet (goed) kunt gebruiken:

• Gaspedaal bedienen. Er wordt getoetst of men de rechtervoet op het gaspedaal kunt zetten. En of men daarbij met de hak op de vloer steunt, zodat men het gaspedaal met de voet kan indrukken en loslaten.
• Gedoseerd gas geven. Er wordt getoetst of men de volledige controle heeft over het gaspedaal.
• Wisselen tussen gas- en rempedaal. Er wordt getoetst of men de rechtervoet van het gaspedaal op het rempedaal kunt zetten. En of men daarna het rempedaal kunt indrukken en loslaten.
• Rempedaal bedienen. Er wordt getoetst of men in een vloeiende beweging de voet midden op het rempedaal kunt zetten, zonder naar het rechterbeen te kijken. En of men het rempedaal volledig kunt indrukken en weer loslaten.
• Krachtig remmen. Er wordt getoetst of men met zoveel kracht kunt remmen, dat het voertuig stil komt te staan. Deze kracht wordt gemeten in ‘newton’. De kracht waarmee men het rempedaal moet kunnen intrappen, is tenminste 500 newton. Bij een bestelauto, vrachtauto of bus is dit 700 newton.
• Gedoseerd remmen. Er wordt getoetst of men de volledige controle heeft over het rempedaal.
• Koppeling bedienen. Er wordt getoetst of men de voet in een vloeiende beweging midden op het koppelingspedaal kan zetten, zonder naar het linkerbeen te kijken. En of men het koppelingspedaal volledig kan indrukken en rustig weer loslaten.
• Gedoseerd koppelen. Er wordt getoetst of men volledige controle heeft over het koppelingspedaal.

 

Als u uw lichaam en nek niet goed kunt draaien:

• Om u heen kijken. Er wordt getoetst of men met hulp van de spiegels de hele omgeving rond het voertuig kan zien. Dus voor, achter en naast de auto. Er wordt ook gekeken of men de nek en lichaam snel genoeg kunt draaien, zodat men de blik snel kan verplaatsen als dat nodig is. Er wordt gekeken of het voertuig niet slingert tijdens het kijken. En dat  het overige verkeer niet gehinderd word en men geen gevaar is voor andere weggebruikers.

 

Goedgekeurd óf met een beperkte termijn van het rijbewijs óf alleen in eigen omgeving

Het CBR kan iemand volkomen geschikt achten voor het rijden van een auto of motor en ongelimiteerd in het aantal jaren. Ook kan het CBR iemand "beperkt geschikt" verklaren, bijvoorbeeld voor de termijn van 1 tot 3 jaar (progressieve ziekten), of voor het uitsluitend rijden in de eigen omgeving.

Een dergelijke beperking tekent het CBR aan op de verklaring van geschiktheid en die wordt op het gemeentehuis overgenomen op het rijbewijs.
Je dient je dan te houden aan deze beperkingen. Let op dat een verzekering niet hoeft uit te keren als je je niet houdt aan deze eisen, als er wel een ongeluk gebeurt.

 

Verschil tussen rijvaardigheid en rijgeschiktheid 

Rijgeschiktheid heeft betrekking op de lichamelijke en mentale kwaliteiten op grond waarvan iemand wel of niet in staat is een motorvoertuig veilig en verantwoord te besturen, dat slaat dus op je gezondheid.

Rijvaardigheid slaat op de vereiste kennis en vaardigheden voor het besturen van een motorvoertuig; deze wordt getoetst op het rijexamen. Heb je je rijbewijs ooit gehaald dan ben je rijvaardig.
Rijgeschikt ben je als je of gezond bent, of een verklaring hebt over je gezondheid.

 

Er is slechts een klein, heel klein percentage van de mensen die opgeroepen worden voor een rijtest (geen rijexamen) waarvan het CBR uiteindelijk stelt dat zij niet langer mogen rijden doordat zij cognitief achteruitgegaan zijn (denken, adequaat reageren en verkeer kunnen overzien). 

Veilig Verkeer Nederland Opfriscursus

Alternatieven voor zelf autorijden

• Kijk eens op de volgende website van het CBR wat wel mag, als je geen auto mag rijden: https://www.cbr.nl/nl/rijbewijs-houden/nl/gezondheidsverklaring/ongeschikt-wat-nu
• BoodschappenPlusBus van het Nationaal Ouderenfonds of
• ANWB AutoMaatje zorgt ervoor dat vrijwilligers met een auto in contact worden gebracht met minder mobiele dorpsgenoten of stadgenoten.
• Valys taxipas voor langere afstanden.
• Wmo-taxipas reizen met korting. Informeer bij de plaatselijke gemeente.