Het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel ontvangt informatie vanuit de omgeving zoals bijvoorbeeld licht, geluid en hitte. Het zorgt ervoor dat het lichaam hierop kan reageren bijvoorbeeld door het activeren van onder andere spieren, klieren en hormonen. 

Een voorbeeld van hoe het zenuwstelsel reageert op hitte en een spier activeert is het aanraken van een hete kookplaat. Je zenuwstelsel merkt op dat de plaat te heet is, zodat je zo snel mogelijk je hand terugtrekt. Je voelt pijn en je leert van de fout om zomaar een kookplaat aan te raken zonder te kijken of hij aanstond of niet. Waarschijnlijk ben je in de toekomst wat voorzichtiger en controleer je dit eerst.

Het zenuwstelsel is een groot systeem en is verspreid door het hele lichaam (zie ook Figuur 1). Grofweg gezien bestaat het uit twee onderdelen: het centrale zenuwstelsel en het perifere zenuwstelsel. Belangrijk om te weten is dat het centrale en perifere zenuwstelsel verbonden zijn en met elkaar samenwerken. 

1. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en ruggenmerg (roze op de afbeelding hieronder). De hersenen bevinden zich in de schedel en bestaan uit verschillende hersengebieden.
   Ook zijn er 12 hersenzenuwen die uit de hersenen lopen. Het ruggenmerg bevindt zich in de wervelkolom en loopt vanaf de nek tot aan de onderrug. 
   
   
2. Het perifere zenuwstelsel bestaat uit zenuwbanen die door het hele lichaam lopen (geel op de afbeelding hieronder). Verder bestaat het uit verzamelpunten waar de zenuwbanen samen komen. Deze worden ook wel de ganglions genoemd. 
   

Figuur 1: Illustratie van het centraal en perifeer zenuwstelsel in het lichaam. De roze kleur is het centraal zenuwstelsel en de gele kleur het perifere zenuwstelsel.

afbeelding: door OpenStax - https://cnx.org/contents/FPtK1zmh@8.25:fEI3C8Ot@10/Preface, CC BY 4.0,  https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30147907

Het Perifere zenuwstelsel

Het perifere zenuwstelsel is ook nog weer verder opgedeeld in verschillende onderdelen (zie ook figuur 2).

Figuur 2:

1. Somatische zenuwstelsel

Het somatische zenuwstelsel houdt zich bezig met taken die we bewust en/of vrijwillig uitvoeren. Hieronder een paar voorbeelden van taken die bij het somatisch zenuwstelsel horen:

• Het doorgeven van informatie vanuit de zintuigen (zien, ruiken, proeven en voelen) aan de hersenen. Hier zijn sensorische zenuwen bij betrokken. 
• Het bewust aansturen van de spieren. Bijvoorbeeld wanneer je naar iemand wilt zwaaien of een glas water wilt oppakken. Hier zijn motorische zenuwen bij betrokken. 

1. Autonome zenuwstelsel

Het autonome zenuwstelsel controleert onze organen. We zijn ons hier meestal niet bewust van. Ook is de invloed die we op het autonome zenuwstelsel hebben beperkt. Het regelen ervan gebeurt als het ware  ‘buiten ons om’. Voorbeelden van acties van het autonome zenuwstelsel:

• Het regelen van je hartslag, bloeddruk en lichaamstemperatuur
• Het regelen van je vertering
• Het regelen van de afgifte van zweet

Het autonome zenuwstelsel kan ook weer verder opgedeeld worden in een sympathisch en een parasympathisch deel.

• Het sympathische zenuwstelsel = ACTIE !  Het zenuwstelsel dat zorgt dat je in actie kan komen. Dat je inspanning kan leveren, maar dat ook bij stress actief is. Je kunt het ook zien als een gaspedaal. 
• Het parasympathische zenuwstelsel RUST! Het zenuwstelsel dat zorgt voor de ontspanning en herstel van het lichaam. Dit systeem kun je ook wel zien als de rem. 

Beide systemen houden elkaar in balans: als het ene actief is, is het andere in rust en omgekeerd. Lees meer hoe je je zenuwstelsel tot rust kunt brengen.

Het zenuwstelsel en hersenletsel

Nu we begrijpen dat het zenuwstelsel bij zoveel taken betrokken is, is het ook niet verwonderlijk dat hersenletsel zoveel verschillen gevolgen kan hebben.
Deze hele website is bedoeld om u daar zo goed mogelijk informatie over te geven. Zo geven we bijvoorbeeld informatie over gevolgen bij schade aan bepaalde hersengebieden. 

Vaak gaat de meeste aandacht naar het letsel als gevolg van schade in de hersenen zelf (wat dus onderdeel van het centrale zenuwstelsel is). Maar ook het perifere zenuwstelsel speelt een belangrijke rol bij hersenletsel en de mogelijke gevolgen daarvan. 

Een voorbeeld hiervan is het ontstaan van een disbalans tussen het sympathische en parasympathische systeem.

Een disbalans tussen deze twee systemen kan leiden tot klachten zoals het ervaren van meer stress en slaapproblemen. 

Er zijn 12 verschillende hersenzenuwen. De functie van elk van deze hersenzenuw én welke gevolgen er zijn als er schade is aan een bepaalde hersenzenuw wordt uitgelegd op de pagina neurologisch onderzoek.

Meer info over neurotransmitters.

bronnen