Omgaan met het lijden

Lijden is een complex, veelzijdig en onvermijdelijk deel van het leven dat verschillende aspecten van het leven kan raken.  Lijden kan zowel fysiek, mentaal als emotioneel zijn en is vaak een combinatie van meerdere factoren. Hoe we ermee omgaan, kan een groot verschil maken in hoe we het ervaren. We zijn zelf onderzoekende hierin. We zijn geen betweters. 

De gebieden waarop de mens kan lijden

Het menselijk leven is veelzijdig en complex, en daarmee komen ook uitdagingen en pijn. Lijden kan zich op verschillende gebieden in ons leven manifesteren, elk met zijn eigen impact. Vaak komt het ene lijden uit het andere voort. Ze beïnvloeden elkaar. Het begrijpen van deze gebieden helpt ons niet alleen om eigen pijn beter te plaatsen, maar ook om empathie en steun te bieden aan anderen die hiermee worstelen.

De belangrijkste gebieden waarop de mens kan lijden zijn:

• Lichaam: Fysiek lijden: Deze vorm van lijden omvat lichamelijke pijn, ziektes, letsel, handicaps, blessures, slaapproblemen of andere gezondheidsproblemen die het dagelijks leven beïnvloeden, zowel tijdelijk, chronisch en permanent.
• Ziel: Emotioneel, psychisch en mentaal lijden: Deze vormen van lijden lijken vaak sterk op elkaar, ze overlappen elkaar ook, maar er zijn subtiele verschillen tussen deze drie termen. Het begrijpen van de verschillen helpt om beter om te gaan met wat je ervaart of wat anderen doormaken. Uitdagingen zoals depressie, angst, stress, of burn-out kunnen een aanzienlijke impact hebben op onze gemoedstoestand en levenskwaliteit. 
  
  
  • Emotioneel lijden verwijst naar pijnlijke gevoelens en emoties, zoals verdriet, eenzaamheid, angst, boosheid of het verwerken van emotionele trauma’s door ingrijpende levensgebeurtenissen. Het ontstaat meestal als gevolg van specifieke situaties, levensgebeurtenissen zoals verlies of traumatische ervaringen, conflicten of andere ingrijpende ervaringen.
  • Psychisch lijden is een bredere term die verwijst naar mentale gezondheidsproblemen, zoals depressie, angststoornissen of trauma. Het heeft vaak een dieperliggende oorzaak en kan langer aanhouden.
  • Mentaal lijden is meer gerelateerd aan het denken en de geestelijke belasting, bijvoorbeeld stress door overmatige druk of piekeren. Deze kunnen een grote impact hebben op het dagelijks functioneren.
    
    Medelijden is een emotie die voortkomt uit empathie; een natuurlijke reactie op het lijden van anderen, of het nu mensen, dieren of de natuur betreft. Binnen de zeven gebieden van menselijk lijden kan medelijden worden geplaatst onder het emotionele lijden. Dit type lijden omvat gevoelens van verdriet, compassie en de pijn die we ervaren door de erkenning van andermans leed. Medelijden kan ons bewust maken van de verbondenheid met alles om ons heen, maar het kan ook zwaar wegen als we niet de middelen hebben om daadwerkelijk te helpen. Daarom is het belangrijk om medelijden te zien als een kracht om actie te ondernemen en positieve verandering te stimuleren, in plaats van erdoor overweldigd te raken.
    
    
• Relaties: Sociaal lijden: Problemen in relaties, conflicten, uitsluiting, of een gebrek aan verbondenheid met anderen kunnen zorgen voor een gevoel van isolatie of afwijzing. Het gevoel buitengesloten of niet begrepen te worden kan diepgaande gevolgen hebben.
• Geest: Existentie. Spiritueel lijden: Een gebrek aan zingeving, innerlijke conflicten of existentiële vragen, 'waar is God in het lijden?', kunnen leiden tot een diepe innerlijke strijd of het ervaren van diepe leegte. De grote waarom vragen.
• Financiën: Financieel lijden: Geldproblemen, schulden of economische onzekerheid kunnen zorgen voor stress en een gevoel van machteloosheid.
• Cultuur: Cultureel lijden: ontstaat wanneer mensen in een samenleving worden geconfronteerd met discriminatie of onrechtvaardigheid. Wanneer we de term "cultureel lijden" horen, denken velen direct aan discriminatie, onrecht en sociale ongelijkheid. Maar hoe zit het met muziek en kunst? Ook deze vormen van culturele expressie kunnen een rol spelen in het ervaren van cultureel lijden. Muziek en kunst weerspiegelen vaak de geschiedenis, identiteit en emoties van een gemeenschap. Als deze expressies worden onderdrukt, genegeerd of misbruikt, kan dat ook leiden tot een gevoel van verlies of onrecht. Denk bijvoorbeeld aan het verdwijnen van inheemse kunstvormen door kolonisatie of het verbod op bepaalde muziekgenres door politieke regimes. Het is daarom belangrijk om te erkennen dat cultureel lijden breder gaat dan alleen discriminatie en onrecht; het omvat ook de impact op creatieve en culturele uitingen die diep geworteld zijn in een samenleving.
• Vrede, wereld, dierenwelzijn en natuur: Omgevingslijden: Externe factoren zoals oorlog, natuurrampen, klimaatverandering, disbalans in de natuur, maatschappelijke onrust en de aantasting van dierenwelzijn kunnen allemaal bijdragen aan menselijk lijden.

Hersenletsel en al deze gebieden

Op bijna al deze gebieden kan hersenletsel een invloed hebben. Dat is een zeer pijnlijk besef. Hersenletsel = lijden aan levend verlies. Dit verschilt met rouw bij overlijden. De persoon leeft nog maar er is sprake van veel verlies.
Sommige mensen kunnen ook nog een vorm van genieten kennen in een ander gebied wat we hierboven noemden, of zich juist van waarde achten in het verschil maken in een ander gebied.

Kan je het lijden in die verschillende gebieden überhaupt met elkaar vergelijken?

Lijden is een diep persoonlijke ervaring, en het vergelijken ervan tussen mensen is een onmogelijke taak.

Allereerst kun je geen enkel hersenletsel met een ander hersenletsel vergelijken, pijn niet met pijn vergelijken, verdriet niet met ander verdriet, en psychisch lijden al helemaal niet. Bovendien is het onmogelijk om de verschillende vormen van menselijk lijden met elkaar te vergelijken.

In hoeveel verschillende gebieden lijdt iemand? Weet je dat? In hoeveel gebieden lijd jij? Vind je het ene gebied nog dragelijk of stapelt het zich?

Bovendien wat voor de één ondraaglijk lijkt, kan door een ander als minder zwaar worden ervaren. Niet alleen omdat de één bijvoorbeeld lichamelijk lijden compenseert met steun uit andere gebieden, uit een goede relatie, uit geloof en zingeving maar simpelweg omdat we allemaal anders omgaan met pijn, verdriet en tegenslagen. Onze andere opstapelende lichamelijke of geestelijke kwalen, opvoeding, persoonlijke veerkracht, levenservaringen en zelfs onze cultuur spelen een grote rol in hoe we lijden ervaren en verwerken.

Je kan je hoogstens proberen in te leven en in te beelden hoe iemand lijdt. Je kan 'afkijken' hoe iemand met sterven omgaat of met lijden en bij jezelf denken: zo wil ik dat ook kunnen ooit, of zo juist niet. Dat moet ik anders aanpakken. 

Succesverhalen en boeken als "Zo overleefde /overwon ik mijn...", vertellen je niets over hoe het zou moeten in jouw leven. Ze kunnen je mogelijk wel inspireren, maar net zo goed een gevoel van falen oproepen. Daar zit dus een valkuil. Daarom zeggen we: vergelijk niet, ga je eigen weg.

Elke ervaring verdient op zichzelf erkenning en begrip, zonder het te willen afwegen tegen die van een ander. Vergelijken is dus vooral een hulpmiddel om inzicht te krijgen, maar het mag nooit de kracht of het verdriet van iemands ervaring ontkennen.

Oordeel niet te snel: Loop eerst een mijl in iemands schoenen

“Oordeel niet over een man totdat je een mijl in zijn schoenen hebt gelopen.” Dit oude gezegde herinnert ons eraan dat we vaak te snel oordelen over anderen zonder hun situatie volledig te begrijpen. Dat volledig begrijpen zal niemand lukken. Iedereen draagt zijn eigen lasten, en wat aan de buitenkant zichtbaar is, vertelt zelden het hele verhaal. Door ons in te leven in de ander en hun perspectief te overwegen, kunnen we meer begrip en compassie tonen. De kunst is minder snel oordelen en meer luisteren!

Wat moet je niet doen bij iemand die lijdt?

Wanneer iemand in je omgeving lijdt, bijvoorbeeld door verdriet, ziekte of mentale problemen, is het cruciaal om bewust te zijn van je gedrag en woorden. Wat je vooral niet moet doen, is de gevoelens van de ander ontkennen, wegpraten en bagatelliseren. Zinnen zoals: "Het valt vast mee" of "Kijk naar de positieve kant" kunnen onbedoeld pijnlijk overkomen. Vermijd ook het geven van ongevraagd advies, tenzij iemand hier expliciet om vraagt. Dit kan betuttelend voelen en de boodschap overbrengen dat jij de situatie beter begrijpt dan de persoon zelf. Verder is het belangrijk om niet over jezelf te praten of je eigen ervaringen centraal te stellen.

Wat moet je wel doen bij iemand die lijdt?

Als je merkt dat iemand lijdt, is het belangrijk om steun en begrip te bieden. Luister zonder oordeel en geef de ander de ruimte om zijn of haar gevoelens te delen. Soms is alleen aanwezig zijn al genoeg. Een simpele maar actieve luisterende houding, zonder oordeel, is vaak al genoeg om iemand te ondersteunen. Vraag door. Wees er gewoon voor hen, met empathie en geduld, en laat merken dat ze niet alleen zijn. Je hoeft niet altijd een oplossing te bieden. Toon oprechte interesse en laat zien dat je om de persoon geeft.

Vraag hoe je kunt helpen en respecteer het als iemand tijd nodig heeft om hierop te antwoorden. Wees geduldig, empathisch en bied praktische hulp als dat mogelijk is. Vermijd het bagatelliseren van wat de ander voelt en neem hun emoties serieus. Samen kun je een stap zetten richting mogelijke verlichting of ondersteuning.

Wat kan je zelf doen als je lijdt?

Lijden kan een zware last zijn, of het nu fysiek, emotioneel of mentaal is. Soms zijn er stappen die je zelf kunt ondernemen om verlichting te vinden en jezelf te ondersteunen, niet altijd.

Begin met het erkennen van je gevoelens en geef jezelf de ruimte om ze te ervaren. Lees eens over rouwen terwijl er niemand dood is; levend verlies.
Praat erover met iemand die je vertrouwt, zoals een vriend, familielid of professional, want delen kan opluchten.

Lijden kan een zware last zijn, of het nu fysiek, emotioneel of mentaal is. Soms zijn er stappen die je zelf kunt ondernemen om verlichting te vinden en jezelf te ondersteunen, niet altijd.

Begin met het erkennen van je gevoelens en geef jezelf de ruimte om ze te ervaren. Praat erover met iemand die je vertrouwt, zoals een vriend, familielid of professional, want delen kan opluchten.

Om met lijden om te gaan, is het dus essentieel te erkennen dat je lijdt. Onderzoek elk gebied van je pijn en begin met zelfreflectie en het identificeren van oorzaken. Door eerlijk te accepteren dat je je niet goed voelt, zet je een belangrijke stap om jezelf te helpen en iets de zwaarte te verminderen. Hoewel herstel niet altijd mogelijk is, is erkenning waardevol.

Daarnaast kan het zoeken van steun bij anderen verlichting bieden. Praat met een vertrouwde vriend, familielid, lotgenotengroep of zoek professionele hulp bij een therapeut of arts. Je bent niet alleen; er zijn mensen die je willen helpen.

Probeer, als je dat kunt, ook goed voor jezelf te zorgen. Gezonder eten is niet voor iedereen financieel weggelegd maar al zou het maar een paar keer kunnen, eet dan voedzaam, beweeg als je kunt met je handicap, slaap voldoende als je slapen kunt, en ontspan met ademhalingsoefeningen, meditatie, gebed, of door hulp te vragen aan of het uit te roepen naar God. Hulp zoeken is oké; kleine stappen maken soms al verschil.

Pijn kan soms ruimte bieden voor groei en zelfinzicht. Stel jezelf de vraag wat je van binnen mooier maakt, en zoek stap voor stap oplossingen die passen bij jouw situatie. Het draait om balans vinden en de kracht om door te gaan, ook in moeilijke tijden. Laat emoties toe in plaats van ze weg te stoppen. Heling is niet altijd mogelijk, maar erkenning kan helpen.

Kijk regelmatig naar wat je al hebt en kunt, hoe klein ook. In plaats van te vechten tegen lijden, kun je misschien op kleine stukjes leren los te laten. Soms maakt dat mensen sterker, milder en kan compassie ontwikkelen—voor jezelf en anderen. Het is niet altijd makkelijk, maar stap voor stap is er misschien iets mogelijk.

Leren accepteren is makkelijker gezegd dan gedaan

Soms komen we situaties tegen in het leven waar we geen controle over hebben. Het is niet altijd duidelijk bij hersenletsel wat een blijvend gevolg is of wat nog kan herstellen. Het is een onzekere tijd tussen rouwen om wat niet meer gaat en accepteren dat er een nieuwe situatie is....al is die mogelijk tijdelijk.
Bij een hersenletsel krijg je niet meteen een lijst mee met welke (on)zichtbare gevolgen erbij zullen horen. Laat staan welke complicaties weer kunnen volgen.

Het is daarom een dubbele uitdaging om te leren accepteren wat we niet kunnen veranderen, als er uiteindelijk wel zicht komt wat blijvend is. Maar juist die acceptatie geeft soms wel rust en helderheid. Dan kan je misschien ook de randvoorwaarden vorm gaan geven waarbinnen je nog enigszins kunt functioneren. Dus de grenzen weten waar jij én anderen rekening mee moeten houden.

Tegelijkertijd is het zoals gezegd, belangrijk om te beseffen dat er ook momenten of levensgebieden zijn waar we wel invloed kunnen uitoefenen of waarvan we kunnen genieten. Het verschil kennen tussen wat onveranderlijk is en wat binnen onze kracht ligt om te veranderen, is een waardevolle levensvaardigheid.

Soms helpt het om juist te kijken naar één van de andere gebieden waar je kracht ligt en daar steun uit te halen. Het besef dankbaar te zijn dat je wèl een 'welzijn' ervaart of een bijdrage kan bieden op één van de genoemde gebieden: lichamelijk, emotioneel, mentaal, psyche, relationeel, geest en geloof, cultuur inclusief muziek en kunst, dierenwelzijn, natuurbehoud, maatschappelijk welzijn of land en wereldpolitiek.

Door deze balans te vinden, kunnen we met meer veerkracht omgaan met tegenslagen en tegelijkertijd actief werken aan verbeteringen in ons leven en onze omgeving. Laat los wat buiten jouw macht ligt, en focus je energie op wat je wél kunt veranderen.

De WHO en "Positieve Gezondheid"

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft gezondheid gedefinieerd als "een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek". Positieve Gezondheid bouwt voort op deze definitie, maar kijkt breder naar wat gezondheid betekent in het dagelijks leven. Het concept van Positieve Gezondheid, ontwikkeld door Machteld Huber, legt de nadruk op veerkracht, eigen regie en het vermogen om om te gaan met uitdagingen. Deze benadering past goed bij de visie van de WHO en stimuleert een 'holistische' kijk op welzijn, waarbij niet alleen ziekte centraal staat, maar juist wat mensen gezond en gelukkig houdt. En ja, dat klinkt prachtig en hoogdravend, maar daar zijn ook minpunten aan...

Zijn er dan nadelen aan 'positieve gezondheid'?

Positieve gezondheid behandelt de volgende gebieden: lichaamsfunctie, mentaal welbevinden, zingeving, meedoen, dagelijks functioneren en kwaliteit van leven. Het is weliswaar een brede kijk op gezondheid waarbij niet alleen de afwezigheid van ziekte centraal staat, maar ook het vermogen om je aan te passen en zelf regie te nemen over de verschillende aspecten van je leven. Echter het is niet altijd een compleet geheel. Zowel het lijden als het welzijn gaan daar vaak bovenuit. Elk menselijk schema of opsomming zal onvolledig zijn.

Hoewel het een waardevolle en bredere kijk biedt op gezondheid, zijn er ook beperkingen en uitdagingen verbonden aan deze benadering. Een belangrijk minpunt is de subjectiviteit: wat als 'gezond' wordt ervaren, verschilt sterk per persoon, waardoor het lastig kan zijn om concrete richtlijnen of meetbare resultaten op te stellen of te definiëren. Bovendien kan de nadruk op eigen verantwoordelijkheid onbedoeld extra druk leggen op mensen met chronische ziektes, handicaps of mentale problemen.

Er is ook een kans dat door te veel focus op het positieve, de ernst van medische of sociale problemen kan bagatelliseren; minder aandacht krijgen.

Deze benadering vereist bovendien een cultuurverandering binnen de zorgsector, wat tijd, inzet en middelen vraagt. Hoewel Positieve Gezondheid veel potentie heeft, is het belangrijk om ook de beperkingen te erkennen en wie het wil toepassen zal ook een gebalanceerde aanpak moeten hanteren.

Hoe om te gaan met intens medelijden om een ander

Intens medelijden kan overweldigend zijn en ervoor zorgen dat je je verantwoordelijk voelt voor het leed van anderen. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen empathie en je eigen welzijn. Begin met het erkennen van je gevoelens: medelijden kan een teken zijn van zorgzaamheid, maar het mag je niet volledig beheersen.

Probeer situaties in perspectief te plaatsen door jezelf vragen te stellen zoals: "Kan ik daadwerkelijk helpen?" en "Wat heeft deze persoon écht nodig?". Soms is actief luisteren, doorvragen, dieper op wat iemand vertelt ingaan en aanwezig zijn al genoeg. Vergeet daarnaast niet goed voor jezelf te zorgen. Je kunt anderen pas ondersteunen als je zelf emotioneel en mentaal sterk bent. Grenzen stellen is niet egoïstisch, maar noodzakelijk om compassie op een gezonde manier te uiten. Tot slot, zorg dat je je niet schuldig voelt als je niet iedereen kunt helpen. Het feit dat je om anderen geeft, maakt al een verschil.

De grote 'Waarom' vragen over lijden. Heeft lijden zin en betekenis?

Lijden is een onvermijdelijk deel van het leven dat ons allemaal op een bepaald moment raakt. Het roept vaak diepe vragen op: "Waarom gebeurt dit?", "Waarom ik?", of "Wat is de reden achter dit alles?" Hoewel deze vragen universeel zijn, is het antwoord daarop niet simpel. Misschien zijn er geen antwoorden.

Voor sommigen ligt de troost in spiritualiteit of religie, waar zij betekenis of antwoorden vinden in moeilijke tijden. Anderen zoeken antwoorden in filosofie, psychologie of zelfs de wetenschap, in het oordelen loslaten, empathie te ontwikkelen voor anderen die door soortgelijke uitdagingen gaan. Wat echter belangrijk is, is niet alleen het zoeken naar het 'waarom', maar ook het vinden van manieren om met lijden om te gaan.

Dit kan door middel van steun van en aan dierbaren, het zoeken naar (professionele) of geven van hulp of het ontdekken van persoonlijke veerkracht. Alles wat we eerder noemden op deze pagina, kan een wereld van verschil maken in de manier waarop we met lijden omgaan. Uiteindelijk zijn de grote 'waarom-vragen' niet eenvoudig te beantwoorden, maar het proces van het worstelen met ... en eerlijk benoemen kan ons helpen groeien, sterker worden en misschien zelfs een nieuw perspectief op het leven vinden. Dit zeggende beseffen we het bestaan van het oudste verhaal in de wereld over het lijden en de zin van lijden: het verhaal van Job.

Uiteindelijk geeft lijden soms zelfs betekenis aan onze vreugde, omdat het ons leert de mooie momenten in het leven meer te waarderen. Het contrast tussen pijn en geluk laat ons zien hoe waardevol kleine, bijzondere momenten kunnen zijn.

Soms opent het ons ogen om ons te verwonderen over nieuwe ervaringen, onverwachte schoonheid, schoonheid in natuur, muziek, kunst, geloof of simpele zaken die we anders over het hoofd zouden zien.

Disclaimer
Besef, dat wij die dit alles schrijven zelf onderweg zijn in dit alles en geen leermeester... we zijn pelgrim onderweg. We wensen jou wel kracht voor elke dag, moed om dingen onder ogen te zien en te kijken of er met kleine stapjes iets verlichting kan worden gebracht. We wensen je in alles al het goede.

Reclame is niet van ons: