Agnosie

Agnosie is het onvermogen om dingen (beelden, geluiden, geuren) te herkennen die via de zintuigen (ogen, oren, neus, mond, tast) waargenomen worden.

De zintuigen zelf zijn nog intact en er is geen sprake van geheugenverlies. Agnosie is meestal beperkt tot één zintuig.

Met andere woorden je ziet wel maar herkent niet meer.

Zie ook visuele gevolgen bij hersenletsel.

Je hoort wel maar herkent niet meer.

Je kan het niet meer identificeren en meent dat je het nooit eerder hebt gezien.

Het betreft zowel verlies van herinnering als ook het voorwerp of de mens kunnen benoemen. (verbaal)

De oorzaak is meestal van neurologische aard; hersenletsel zoals beroerte, ziekte van Alzheimer en soms heeft het een psychische oorzaak.   

Het woord agnosie is afgeleid van het Grieks ἀγνωσία agnōsia=onwetendheid of zonder kennis.

De meest voorkomende vormen zijn visuele- (zien) en auditieve- (horen) agnosie, maar de aandoening kan ook bij de andere zintuigen voorkomen.

 ↑ Tasten als herkenning van het zien wegvalt bij (visuele) Agnosie ↑

 ↑ Ruiken als herkenning van het zien wegvalt bij (visuele) Agnosie ↑

Iemand kan bijvoorbeeld een rinkelende telefoon horen, maar het signaal niet als verzoek tot communicatie herkennen (auditieve agnosie).

Anderzijds kan hij wel reageren op een telefoonsignaal, maar de telefoon niet herkennen als het toestel dat hij daarvoor moet gebruiken (visuele agnosie).

Als iemand bijvoorbeeld een kop hete thee krijgt aangeboden en deze niet als heet herkent, kan hij zich pijn doen of brandwonden oplopen.

Het verschil met de apraxie is dat bij apraxie de voorwerpen wèl herkend worden maar de kennis over het gebruik ervan verdwenen is. Zie subpagina apraxie.

In het boek 'De man die zijn vrouw voor een hoed hield' beschrijft de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks een aantal gevallen van agnosie. 

Filmpje over Agnosie en Prosopagnosie

Het filmpje van deze website gaat met name over visuele agnosie en over prosopagnosie; 'gezichts-blindheid'.

Hoewel het zien dus niet is aangetast. Ook Oliver Sacks komt hier in voor evenals een fragment uit "de man die zijn vrouw voor een hoed hield."  

Subvormen van Agnosie

Er zijn verschillende soorten agnosie:

• Visuele agnosie (rechts-pariëtaalkwab, hemianopsie)
• Anosognosie, wat gaat over ruimtelijke oriëntatie, lichaamsschema en verwaarlozing. (pariëtaalkwab)
• Prosopagnosie (temporo - occipitaal)
• Simultaan-agnosie (aan twee zijden van het hoofd en temporo -pariëtaal)
• Vingeragnosie 
• Tactiele astrognosie (pariëtaal)
• Auditieve agnosie (temporaal)

• Reuk agnosie

• Stereognosie

• Somatoagnosie

Reuk agnosie

Geuren worden niet herkend. Men ruikt wel het gas, maar weet de betekenis ervan niet waardoor de gaskraan niet dicht gedraaid zal worden. 

Stereognosie

Iemand kan een voorwerp niet meer herkennen puur op de tast, maar wel wanneer hij het voorwerp ziet of hoort.

Somatoagnosie      

Het niet meer herkennen van eigen delen van het lichaam. Iemand herkent bijvoorbeeld de eigen hand niet meer of het eigen verlamde been en wil dit uit bed gooien.

Visuele agnosie

Enkele vormen van visuele agnosieën:

 1) Apperceptieve agnosie

 2) Associatieve agnosie

 3) Simultaanagnosie

 4) Prosopagnosie      

Apperceptieve agnosie

Apperceptieve agnosie gaat gepaard met problemen in het zien, zoals het samenvoegen van delen waaruit een figuur is opgebouwd tot een geheel.

Het zien van kleur, beweging,  scherpte e.d. is echter intact.

Patiënten hebben vaak moeite met het herkennen of  natekenen van simpele

objecten als sleutels, cijfers, vierkanten en cirkels.

Apperceptieve agnosie lijkt vooral bepaald door beschadigingen in de visuele hersenschors  (het gebied voor het zien).

Associatieve agnosie (Visuele agnosievorm)

Bij associatieve agnosie (visuele agnosievorm) is de herkenning van simpele

objecten intact, maar kan men hiervan niet een plaatje in zijn gedachten vormen, zoals uit het hoofd een cirkel of huis tekenen.

Men kan zich er geen voorstelling meer van maken. Ook kunnen er problemen zijn met het herkennen van incomplete of vervormde figuren, of verwart men

objecten die qua vorm op elkaar lijken, zoals een roeispaan  en een slaghout.

Associatieve agnosie hangt samen met beschadigingen op de grens van de visuele hersenschors en de slaapkwab.

Simultaanagnosie (Visuele agnosievorm)

Simultaanagnosie is ook een vorm van een visuele agnosie.

Bij een simultaanagnosie kan de persoon die hieraan lijdt slechts één

(onderdeel van een) object tegelijkertijd zien.

Als zo'n persoon bijvoorbeeld een kam en een lepel voor zich  krijgt te zien en de proefleider vraagt de persoon wat hij ziet, zal zo'n persoon of alleen de kam of alleen de lepel noemen.

Dit is zelfs het geval als de twee objecten enkele centimeters van elkaar vandaan (of achter elkaar) worden gehouden.

De mensen die hieraan lijden zien letterlijk door de bomen het  bos niet meer.

Bij het bestuderen van een foto ziet zo'n persoon bijvoorbeeld wel de verschillende sleutels (niet tegelijkertijd), maar niet een sleutelbos.

De meest voorkomende oorzaak van deze simultaanagnosie is een hersenbloeding in de rechter pariëtale kwab.

Soms wordt simultaanagnosie waargenomen na tweezijdige pariëtalekwab (wandbeenkwab) beschadigingen.

Prosopagnosie (geen gezichten herkennen)

Prosopagnosie is het onvermogen gezichten (ook van bekenden) te herkennen.

Dit probleem berust op een beschadiging in de  winding: gyrus fusiformis

(zie tekening onderaan) in de hersenen.

Soms wordt een gezicht niet eens als zodanig herkend.

Als alleen het visuele (zien) is aangedaan kan iemand nog wel herkend worden aan stem of aan een typerend loopje. Het omgekeerde geval is dat iemand een bekend persoon wel herkent, maar het gevoel mist van de vertrouwdheid of bekendheid.

Men denkt dan bijvoorbeeld dat iemand is vervangen door een dubbelganger.

Dit verschijnsel kan ook voorkomen als er geen hersenletsel is maar een psychische

aandoening het  syndroom van Cargas.

 Onderaan de fusiform gyrus ↑↑ beschadigd bij geen gezichten herkennen.

Lees ook :Psychologie Magazine (sept 2012): "Ik herkende zelfs mijn zoon niet"            

Citaat: " Met mijn ogen is niets aan de hand, maar onderweg naar de hersenen gaat er bij gezichtsherkenning iets fout". citaat van  hersenletselpatiënt.     

Waar in de hersenen zit het letsel bij Visuele Agnosie

Waar zit het letsel als er sprake is van Visuele Agnosie?

• Apperceptieve agnosie meestal in rechterhersenhelft / occipitaalkwab=rood 
• Simultaan agnosie in pariëtaalkwab =geel

• Associatieve agnosie meestal in linkerhersenhelft /in occipitaalkwab grens temporaalkwab =groen/rood

Ziende blind?

Bij veel mensen met visuele agnosie merk je dat mensen veelal door tast of er aan te ruiken het voorwerp uiteindelijk herkennen. Maar even vaak kan iemand proberen zo zijn handicap te verbloemen door schaamte of om niet op te willen vallen.

Lees meer over deze aandoening (Engels onderzoek) Neurocase: The Neutral Basis of Cognition.  

Filmpje

Filmpje over Visuele Agnosie en Geen gezichten meer herkennen van hersenletsel-uitleg.nl