Wij van Hersenletsel-uitleg hebben een orthoptist gevraagd iets te vertellen over het vak en wat een orthoptist betekenen kan voor iemand met hersenletsel.
We geven het woord aan Anne Marie:

Een orthoptist:

• Onderzoekt de visus; het zien, zowel van dichtbij als op afstand.
• Meet de juiste brilsterkte, eventueel na toedienen oogdruppels.
• Bepaalt de oogstand, is deze recht, scheel of een verborgen scheelzien (neiging tot scheelzien).
• Beoordeelt of alle twaalf (2x6) oogspieren goed functioneren.
• Beoordeelt of de aansturing van de spieren door de hersenen goed is.
• Beoordeelt de samenwerking tussen de ogen en de ogen en hersenen.
• Is een paramedicus waarvan de zelfstandigheid en deskundigheid erkend en geregeld is in artikel 34 van de wet BIG (beroepen in gezondheidszorg).
• Heeft een waarborging van kwaliteit. Dat is geregeld via een kwaliteitsregister voor paramedici.

 

De orthoptist kan onderzoek doen, een diagnose stellen en advies geven over een therapie of een verdere doorverwijzing naar andere specialisten adviseren.

Opleiding

De opleiding tot orthoptist wordt verzorgd door de Hogeschool Utrecht en is een vier jarige bachelor opleiding. Hierna kun je aan de slag als orthoptist.

De meeste orthoptisten werken op een polikliniek oogheelkunde van een ziekenhuis of kliniek.

Een aantal werkt in de optiek en enkelen hebben een zelfstandige praktijk.

Ook in de slechtzienden zorg, zoals bij Bartimeus en Visio, zijn orthoptisten werkzaam.

 

Consulten in een ziekenhuis worden (na verwijzing door een arts) volledig vergoed vanuit de basisverzekering.

Bij de optiekzaak of in een zelfstandige praktijk, waar geen verwijzing noodzakelijk is, is het afhankelijk van de zorgverzekeraar of behandeling vergoed wordt.

 

De orthoptist is dus iemand werkzaam in de oogzorg, die gespecialiseerd is in de ontwikkeling van het zien, de samenwerking tussen de ogen en de ogen en hersenen (binoculair zien inclusief Fixatie Disparatie), en alle afwijkingen en verstoringen daarvan.

 

De meeste mensen denken bij ons vak aan 'kinderen met pleisters op een oog die een behandeling van een lui oog krijgen'.

Dat is zeker een onderdeel van het werk maar we onderzoeken en behandelen veel meer.

 

We hebben behalve kennis van het oog ook een gedegen kennis van het gehele lichaam, immers veel aandoeningen presenteren zich met oogklachten.

Denk daarbij aan interne problemen zoals schildklier problemen, neurologische aandoeningen zoals MS, en oogspierverlammingen na beroerte/ CVA.

 

Bij welke klachten kan een ORTHOPTIST helpen?

• Scheelzien
• Dubbelzien
• Wazig zien, focusklachten, onrustig kijken
• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Combinatie van bovenstaande

 

Wanneer kan een orthoptist wat betekenen voor mensen met hersenletsel?

• Nystagmus; trillen, schommelen van de ogen, we onderzoeken welke vorm het is en wat mogelijk de oorzaak is.
  
  

• Dubbelzien, dubbelzien gebeurt wanneer mensen gaan scheelkijken (strabismus), we onderzoeken waarom iemand dubbelziet, is er iets dat altijd al onderliggend aanwezig was en nu niet meer gecorrigeerd kan worden of is het een spier die niet goed werkt, een zenuw die niet goed aangestuurd wordt? Ook kunnen er zogenaamde blikverlammingen zijn, dat betekent dat ogen bijvoorbeeld niet meer samen opzij kunnen kijken of omhoog.
  
  
• Wazig zien, onrustig kijken, focusklachten, na letsel kan het zijn dat de samenwerking tussen de ogen, het scherpstellen (accommoderen), het volgen van beelden of het verplaatsen van de blik problemen veroorzaakt.
  
  
• Duizelig, draaierig, bij verminderde oogsamenwerking of problemen met de blikstabilisatie kan duizeligheid ontstaan.
  Soms alleen bij bewegende beelden, soms als men zelf beweegt. Behalve het onderzoeken van de oogsamenwerking onderzoeken we als orthoptiost ook de reflexen die nodig zijn om de blik stabiel te hebben indien jij of de wereld beweegt. (onder andere de vestibulaire reflex en de optokinetische nystagmus ). Deze reflexen zijn soms na letsel van slag.
  
  
• Hoofdpijn, wanneer de samenwerking en het focussen van de ogen zoveel moeite kost kan deze inspanning hoofdpijn veroorzaken, met name hoofdpijn die in de loop van de dag of na visuele taken ontstaan.

 

Behandeling

Behandeling wordt gestart afhankelijk van de klachten;

Bij dubbelzien wordt meestal tijdelijk een oog afgeplakt of indien het mogelijk is een tijdelijk prisma (fresnel folie) gebruikt.
Indien na een periode van stabiliteit het dubbelzien nog steeds aanwezig is, kan iemand eventueel een scheelzienoperatie ondergaan (strabismus operatie). Is het scheelzien zeer gering, dan kan een prismabril helpen.

 

Alleen de aangeboren nystagmus wordt behandeld met bijvoorbeeld harde contactlenzen en soms door middel van een oogspieroperatie om de ogen naar de rustigste stand te brengen.
Indien er bij verworven nystagmus een blikrichting/ kijkrichting bijvoorbeeld naar rechts minder wordt, zou ook in theorie een operatie plaats kunnen vinden.

Er is voor verworven nystagmus niet altijd een behandeling mogelijk. In het buitenland wordt soms medicatie gegeven zoals memantine of gamapentin.

 

Visuele training

Bij de andere klachten kan de orthoptist visuele trainingen geven, eventueel in combinatie met een prismabril.

Visuele trainingen zijn er niet alleen op gericht om de samenwerking tussen de ogen en ogen en hersenen te verbeteren maar ook om de belastbaarheid te vergroten. Ook de blikstabilisatie, focussen en dergelijke  wordt meegenomen in de behandeling.

 

Meestal duurt zo'n traject een half jaar.
Er dient dagelijks thuis geoefend te worden, oefenmateriaal krijgt men meestal in bruikleen mee.
Gemiddeld één keer per maand vindt er een controle plaats om te evalueren en eventueel de oefeningen aan te passen.
Indien de oefeningen geïntensiveerd moeten worden, kan het soms gebeuren dat wordt voorgesteld, om wekelijks de praktijk te bezoeken om daar te oefenen met apparatuur.

 

Als orthoptist werk je solistisch, echter je hebt nauw contact met andere disciplines, zoals, oogarts, revalidatiearts, neuroloog, K.N.O.-arts, ergotherapeut en fysiotherapeut.

 

Wat is het verschil tussen een orthoptist en optometrist?

De optometrist

Optometrie betekent 'oogmeetkunde' en optometristen zijn vooral opgeleid om metingen te verrichten en om naar de gezondheid van de ogen te kijken.

Indien ze in het ziekenhuis werken, verricht een optometrist, onder supervisie van een oogarts, controles, metingen en verschillende aanvullende onderzoeken.

Een optometrist maakt hierbij onderscheidt tussen pluis /niet pluis.

Optometristen kunnen ook in een optiekzaak werken en voeren dan oogmetingen uit en onderzoeken het oog of deze gezond is ja of nee.
In Nederland zijn enkele optometristen gespecialiseerd in binoculair zien, deze doen meer metingen dan alleen een oogmeting of prismameting.
Deze groep geeft ook visuele trainingen.

 

De orthoptist

Orthoptie betekent letterlijk 'de leer van het rechtzien'.

In tegenstelling tot een optometrist heeft een orthoptist een eigen deskundigheidsgebied binnen de oogheelkunde.

Een orthoptist diagnosticeert en behandelt geheel zelfstandig stoornissen in de samenwerking en ontwikkeling van de ogen.

Dit kunnen bijvoorbeeld scheelzien, dubbelzien, lui oog, brilafwijkingen, prisma’s, hoofdpijn en leesklachten zijn. De orthoptist adviseert bijv de oogarts met betrekking tot de indicatiestelling voor een scheelzienoperatie.

Een orthoptist heeft een grote achtergrondkennis wat betreft algehele gezondheid.

Anne Marie
Praktijk zicht en zien.nl