Licht traumatisch hoofdletsel (LTH)

Een hersenschudding is een 'lichte' vorm van hersenletsel, na een stoot, schok of klap tegen het hoofd of na een val, waarbij de hersenen door de plotselinge beweging echt heen en weer worden geschud of tegen de schedelwand botsen.

Daardoor kunnen chemische veranderingen in de hersenen ontstaan. Daarbij kunnen de uitlopers van hersencellen (axonen) worden uitgerekt en beschadigd raken. Ze kunnen zelfs afscheuren. Daarbij kunnen microbloedinkjes plaatsvinden.

Axonen zijn uitlopers van neuronen, zenuwcellen, die signalen doorgeven en communiceren met andere hersencellen. Deze uitlopers zwellen op waardoor er een tijdelijke file is in het hersenwegennetwerk.

Er zijn bij het zwellen van de axonen complexe veranderingen. Onder andere letsel op hersencel niveau (cellulair letsel), ontsteking en een acute stressreactie, die zouden kunnen leiden tot het niet goed kunnen functioneren (disfunctie) van het neurale netwerk. De zwelling van de axonen verdwijnt weer als er herstel optreedt. Maar de hersencellen zijn uiterst kwetsbaar in deze situatie. Een nieuwe val of klap kan tot afsterven van de hersencel(len) en daarmee tot ernstiger letsel leiden.

Het is belangrijk een hersenschudding serieus te nemen! Er kan ook ernstiger letsel zijn in het hoofd.

Niet altijd bewusteloos

Een hersenschudding gaat niet altijd met een korte bewusteloosheid gepaard.  Indien er wel een bewusteloosheid is, duurt die vaak enkele minuten, maar duurt nooit langer dan een kwartier.
Naarmate de ernst van de hersenschudding groter is, kan het bewustzijnsverlies ook langer duren.

Duurt een bewusteloosheid langer dan moet met denken aan ernstiger hersenletsel, een hersenkneuzing. Het is van wezenlijk belang om een hersenschudding snel te herkennen opdat de behandeling sneller ingezet kan worden.

Gat in het geheugen (PTA)

Na het bijkomen is er vaak een geheugenstoornis van direct vóór- en ná het letsel.
Hoe ernstiger de hersenschudding is, hoe groter ook 'het gat in het geheugen'.
Dat wordt ook wel retrograde amnesie, of posttraumatische amnesie (PTA) genoemd. Omdat de hersenen gedurende deze tijd geen informatie opslaan, verdwijnt de PTA achteraf meestal niet. Het heeft geen zin om te blijven zoeken naar deze herinneringen. 

Symptomen hersenschudding in eerste instantie

Klachten kunnen zijn:

• hoofdpijn of een druk gevoel in het hoofd
  
• duizeligheid
• misselijkheid /braakneigingen of moeten overgeven
  
• inprentingsstoornissen; vergeten wat er net gezegd is, vergeten wat er net is gebeurd of wat er om zich heen gebeurt
  
• lijkt versuft of verbijsterd
• verwardheid of geheugen- en concentratieproblemen
• slaperigheid
• wazig zien
• zich traag, wazig, mistig of suf voelen
• niet lekker voelen
• zich wat neerslachtig /down voelen
• gevoeligheid voor licht en geluid
• een bult op het hoofd
• de bewegingen kunnen onhandig, stuntelig lijken
• geeft traag antwoord
• toont een ander gedrag dan gewoonlijk of toont stemmingswisselingen.
  
  

Sommige van deze symptomen verschijnen mogelijk pas uren of dagen, zelfs weken later. Soms is iemand alleen een beetje suffig of in de war, maar weet na een uur zich niet meer te herinneren hoe het allemaal gebeurd is. Opvallend is dan het herhaaldelijk vragen wat er gebeurd is of iemand herhaalt de bezorgdheid steeds: "waar zijn mijn kinderen?"

Lees de EHBO tips bij hoofdletsel https://www.rodekruis.nl/ehbo/ehbo-tips/hoofdletsel/

Koel een bult zo spoedig mogelijk met een cold pack of een zak bevroren groente uit de vriezer, tussen een (thee-)doek. Vraag of de persoon het zelf kan vasthouden. Laat de persoon eventueel op de bank, bed of zelfs grond liggen als die zich niet goed voelt of leg diegene neer als die bewusteloos raakt. Leg de persoon in een stabiele zijligging als diegene moet braken. Houd iemand warm. Wees erg voorzichtig bij eventueel vervoer als iemand niet meer bewusteloos is! Als iemand een helm draagt doe die dan niet af, maar open alleen het vizier.

download de hoofdletsel sport app
https://www.sportzorg.nl/sportblessures/hersenschudding

Wanneer moet je de arts / spoedeisende hulp bellen?

Bel bij:

• duidelijke schedelbreuk of open wond op het hoofd of als er iets uit het hoofd steekt
• bewusteloosheid (dat is niet te wekken)
• nekpijn
• mishandeling
• verkeersongeluk
• verwardheid of sufheid; dat is moeilijk te wekken
• even bewusteloos geweest te zijn
• forse hoofdpijn of toename van hoofdpijnklachten
• herhaaldelijk overgeven
• bloed uit neus of mond
• bloed of vocht dat uit het oor komt
• een grote wond, blauwe plek of bult op het hoofd
• bij blauwe verkleuring rond de ogen (brilhematooom)
• ander gedrag dan gewoonlijk 
• als iemand van grote hoogte is gevallen (meer dan 1 meter, denk ook aan meer dan 5 traptreden)
• als iemand iets hards of zwaars met veel snelheid op het hoofd heeft gekregen
• alcohol en of drugsgebruik.

Neem direct contact op met een arts als de situatie verslechtert. Bel als de klachten zich na een paar dagen of later gaan voordoen.
Bel ook bij ongerustheid.

Een hersenschudding gaat niet altijd gepaard met bewusteloosheid of even 'out' / 'groggy' zijn.

Kinderen

Vooral bij kinderen is het lastig een goede indruk te krijgen van de mate van bewustzijn. Hiervoor is wel een meetinstrument ontwikkeld. Een landelijke richtlijn wordt opgezet.
Soms geeft de huisarts een wekadvies. Dan moet iemand de persoon met de hersenschudding de eerste 24 uur na de klap een aantal keer wakker maken.
Volg de adviezen bij kinderen van https://www.thuisarts.nl/val-of-klap-op-hoofd

Lees ook over het shaken baby syndroom, geschudde baby syndroom...

Klachten na een hersenschudding met eventueel whiplash

Bij de meeste hersenschuddingen is er geen letsel of neurologische verandering in de hersenen. Deze mensen herstellen dan ook na de hersenschudding of whiplash.

Ongeveer tien procent loopt lichte of ernstige hersenkneuzing of kleine bloeding op. Minder dan één procent kan een ernstige epidurale bloeding, subdurale bloeding of andere hersenbloeding krijgen als gevolg van beschadigde bloedvaten door schedelbreuk. Soms met structurele schade in axonen (*uitlopers van zenuwcellen), neuronen (*zenuwcellen) en neurale netwerken (*groepen zenuwcellen die met elkaar verbonden zijn).

Bij een lichte hersenschudding kan het zijn dat de persoon in kwestie nog enige tijd last heeft van restverschijnselen als: 

• vermoeidheid
• hoofdpijn
• pijn in de spieren van de nek
• duizeligheid
• misselijkheid
• wazig zien
• concentratieproblemen
• moeite met taken waarbij iemand zich echt moet inspannen
• trager zijn met het verwerken van informatie
• last hebben van troebel denken
• overgevoelig voor licht en geluid
• oorsuizen (tinnitus)
• gehoorverlies
• angstig zijn
• snel geïrriteerd zijn; prikkelbaarheid, down zijn of huilerig gevoel
• mogelijke menstruatieverstoring bij vrouwen door hypothalamus-hypofyse-ovarium-as verstoring. Deze twee kleine klieren in de hersenen (de hypothalamus en de hypofyse) werken samen met de eierstokken (ovaria) van de vrouw. De hypothalamus maakt gonadotrofine-releasing hormoon (GnRH). Het GnRH stimuleert de hypofyse om twee hormonen aan te maken: luteïniserend hormoon (LH) en follikelstimulerend hormoon (FSH). 
  
  

De restverschijnselen kunnen vrij lang blijven, weken tot wel maanden. Na een half jaar hebben de meeste mensen met een hersenschudding geen klachten meer.
Als klachten langer dan drie maanden aanhouden kan het duiden op een postcommotioneel syndroom.

Tips voor opbouw van activiteiten: wel doen en niet doen

Doe rustig aan!
Het is belangrijk dat iemand niet te snel gaat opbouwen met de activiteiten. Bouw langzaam je activiteiten op. Een vuistregel is: krijg je klachten doe dan een stapje terug. Luister naar je lichaam. Doseer je kostbare energie en besef dat het herstel in het brein tijd nodig heeft. Neem je klachten serieus.

Wissel inspannende activiteiten en ontspanning af; dat helpt om te genezen.
Ga niet de hele dag liggen. Zorg voor voldoende slaap, maar ga niet overdag slapen.

Beperk beeldscherm activiteit in de eerste weken. Geeft het klachten doe dan minder. Neem je verantwoordelijkheid als je aan het verkeer wil deelnemen, het is niet verboden maar het is niet altijd verstandig. Als je niet hersteld bent.. niet doen.

Ga niet sporten in de eerste weken maar probeer rustig aan wel te bewegen.
Vermijd dat je opnieuw een val of stoot tegen het hoofd meemaakt. Vermijd stress.
Drink geen alcohol, dat verergert de klachten en vertraagt herstel. Dat geldt ook voor drugs.
Tegen de pijn kan je paracetamol nemen maximaal 4x daags 1000 milligram, tenzij de arts een ander advies gaf. 
Als je de pijn goed onderdrukt, kan je makkelijker overdag zo normaal mogelijk functioneren en kan je ’s nachts beter slapen.
Maak een plan met de bedrijfsarts en werkgever over de opbouw van werkuren.

Postcommotioneel syndroom ( PCS )

Een hersenschudding is meestal zonder complicaties en duurt meestal niet langer dan een paar dagen of een paar weken. In sommige gevallen, echter, zijn de klachten van de hersenschudding er na maanden en jaren nog. Klachten langer dan drie maanden worden een Post Commotioneel syndroom/ PCS genoemd. Lees meer op de pagina PCS.

Het is verstandig om bij blijvende klachten en bij een terugval contact op te nemen met de arts. De arts bekijkt dan of onderzoek en/of (revalidatie) behandeling mogelijk is om de klachten te verminderen en het functioneren te verbeteren.

Wat als de klachten langer aanhouden?

Uit onderzoek blijkt dat een kwart van de mensen met licht traumatisch hersenletsel na een half jaar nog steeds klachten heeft die van invloed zijn op hun dagelijks functioneren.
Hoewel minder bekend en minder erkend, kunnen mensen dus ook langere tijd na een hersenschudding of whiplash, cognitieve en/ of lichamelijke problemen hebben.

Concentratiestoornissen, vermoeidheid, duizeligheid en vergeetachtigheid (geheugenproblemen) worden veel genoemd bij een hersenschudding /whiplash. Maar ook worden genoemd: overgevoeligheid voor licht en geluid (zintuiglijke overprikkeling), slecht slapen, veranderingen in gedrag als sneller geïrriteerd, toegenomen emotionaliteit,  impulsiviteit, stemmingswisselingen en of passiviteit.

Als er geen schade vastgesteld is aan het brein (met onze huidige onderzoeksmethoden) en deze persoon wel klachten blijft houden is het zeker geen 'aanstellerij'! Ook verzekeraars zouden dat in gedachten moeten houden. Als iemand met een hersenschudding na weken nog klachten houdt is er te weinig info wat men dan wel moet doen en hoe lang het nog kan duren.

Onlangs is ontdekt dat in de tijd kort na een hersenschudding met een spect-scan (contrast-vloeistof-scan) wel een doorbloedingsstoornis aantoonbaar was.

We schrijven méér op de pagina Post Commotioneel syndroom.
 

Chronische Traumatische Encefalopathie /CTE

NB! Meerdere hersenschuddingen kunnen ook leiden tot fors hersenletsel en uiteindelijk zelfs tot de achteruitgang van hersenfuncties met dementieel beeld;
Chronische Traumatische Encefalopathie, afgekort CTE. (De link leidt naar die pagina). Het woord encefalopathie betekent letterlijk 'zieke hersenen'.

Filmpje: hersenschudding en axonale schade

https://www.youtube.com/watch?v=tgChTeALF7g
https://youtu.be/55u5Ivx31og

Als het filmpje niet afspeelt klik dan op deze link: https://vine.co/v/eUXxn20mKZW

https://vine.co/v/eUXxn20mKZW 
of deze link https://ucresearch.tumblr.com/post/131237007666/this-is-your-brain-experiencing-a-concussion-it

Dr. Giza van de Universiteit van California #UCLA toont wat er gebeurt bij hersenschudding. 

Op onderstaande afbeelding is de lange uitloper te zien van een zenuwcel. Deze kan uitgerekt worden of afscheuren. De taak van deze uitloper, kan dan niet meer worden uitgevoerd; namelijk het doorgeven van informatie aan andere zenuwcellen.

De uitlopers zijn wit. De hersencellen zelf zijn grijs.

Tijdens een hersenschudding kunnen kaliumionen (K+) in de hersencellen

(neuronen) buiten de hersencel komen. Omgekeerd kunnen calciumionen (Ca) de cellen binnenstromen. Calcium maakt dat de bloedvaatjes zich vernauwen. Zie afbeelding achter deze link.

De hersencel is uiterst kwetsbaar voor verdere verwonding en kan zelfs afsterven.

Als hersencellen afsterven kan dat tot cognitieve klachten leiden.

Kan je het in je bloed zien of je een hersenschudding hebt?

Biomarkers, (meetbare indicatoren) zoals nieuwere beeldvormingstechnologieën en eiwitmarkers, zijn veelbelovende 'indicatoren' van licht hersenletsel, maar zijn nog niet klaar voor klinisch gebruik. 

Lotgenoten

Het kan heel zinvol zijn om met lotgenoten hierover in gesprek te gaan of tips uit te wisselen !

Lees meer.....Lotgenoten site met veel tips :

https://stichtinghersenschudding.nl/
http://ikhebeenhersenschudding.com/

https://www.facebook.com/groups/1986477854909805/  (= Hersenschudding PCS groep)

Lees meer... (half Engels half Deens, gebruik google translate!) http://shakennotdisturbed.com/

Lees meer... Whiplash info http://whiplashindepraktijk.wordpress.com/

of https://www.facebook.com/whiplashindepraktijk

Downloads

Download hier de folder van Reade over het Post Commotioneel Syndroom PCS. Of de PDF van Het postcommotioneel syndroom van het tijdschrift van psychiatrie

Een stukje uitgelicht uit laatstgenoemde PDF:

"De patiënten met aanhoudende symptomen na licht traumatisch hersenletsel hebben ons geleerd dat hun klachten en problemen niet op te lossen zijn binnen één behandeldiscipline.

Neuropsychologen zijn opgeleid in het diagnosticeren van de aard en ernst van cognitieve stoornissen en kunnen behandelingen aanbieden gericht op het compenseren voor en het omgaan met deze stoornissen in het dagelijkse leven.

De psychiaters zullen vanuit hun specialisme een stemmingsprobleem beoordelen en behandelen. Deze patiënten hebben echter zelden enkel geïsoleerde problemen, maar worden gehinderd door fysieke en financiële problemen en stemmings- en bijvoorbeeld relatieproblemen, die elkaar niet zelden wederzijds beïnvloeden.

Dit vraagt om een geïntegreerde therapeutische aanpak, bij voorkeur in een multidisciplinaire behandelsetting, waarin verschillende disciplines ingezet kunnen worden: o.a. neuropsychologische begeleiding, cognitieve training, ergotherapie en fysiotherapie. Daarbij moet men ook de keuze hebben tussen individuele therapie dan wel groepsbehandeling." Dat wordt ook wel neurotraining genoemd."

Stroomdiagram voor arts wel of niet doorverwijzen en hoe te handelen bij hoofdtrauma

Autoregulatie systeem schade bij contactsporters

Bij contactsporten kunnen er als gevolg van klappen op het hoofd kleine letsels ontstaan. Ze zijn niet ernstig genoeg om als hersenschuddingen te benoemen, maar helemaal onschuldig zijn ze ook weer niet. Dat er hersenletsel kan optreden bij contactsporten was al bekend, maar nu is voor het eerst het autoregulatie systeem onderzocht.  

Autoregulatie is een belangrijk veiligheidssysteem dat de hersenen beschermd door te zorgen voor een constante bloeddruk in de hersenen, zelfs bij grote schommelingen in de ‘lichaamsbloeddruk’. Van 52 atleten zijn de autoregulatie functies zowel aan het begin als aan het eind van het seizoen gemeten.

De atleten werden ook vergeleken met 15 sporters die geen contactsport speelden. De onderzoeksresultaten lieten zien dat er schade was in het autoregulatie systeem bij de contactsport atleten. De mate van de schade hing samen met het aantal klappen op het hoofd die de atleet opgelopen had in dat seizoen.

Nog onbeantwoorde vragen zijn nog hoe lang deze schade aanhoudt en of de schade over jaren heen verder toeneemt.

bron:

Wright et al., 2018. Cerebral Autoregulation Is Disrupted Following a Season of Contact Sports Participation. Frontiers in Neurology, https://doi.org/10.3389/fneur.2018.00868