Capsula interna

Het binnenste kapsel

De capsula interna is letterlijk vertaald 'het binnenste kapsel'.

Het vormt een belangrijke zenuwbundel of vezelbaan in het midden van beide hersenhelften van de grote hersenen en is daarmee een belangrijke verbinding tussen de hersenschors, hersenstam en kleine hersenen en in omgekeerde richting  van de thalamus naar de prefrontale schors. Het bevat zowel aanvoerende (stijgende) als afvoerende (dalende) zenuwbanen. Je kunt het vergelijken met een 10-baans snelweg met verschillende klaverbladen naar andere wegen.

Het behoort bij de subcorticale hersenstucturen (onder de hersenschors) net als de hersenstam, thalamus, nucleus caudatus, globus pallidus en putamen (onderdeel van de basale kernen/basale ganglia).

Het is wit van kleur door de myelineschede die om de axonen ligt. Vergelijk myeline maar met de isolatielaag rondom elektrodraad.
De capsula interna bevat zowel verbindingen voor de bewegingen (motorische zenuwbanen) als voor het gevoel en voor het zien en horen (sensorische zenuwbanen).

Het piramidale systeem, zeg maar de bewegings-snelweg tussen de hersenen, ruggenmerg en spieren ligt voor een groot gedeelte in de capsula interna. Dat zorgt voor de aansturing van de skeletspieren.

De vezelbaan is opgedeeld in vijf gebieden

De vijf gebieden zijn:

• "Anterieur of crus anterius" wat letterlijk vooraan betekent. Het voorste lidmaat.
• "Genu" wat letterlijk de knie betekent; een bocht in de vezelbaan, schakelstation naar motorische gebieden. Het bevat banen die de spieren van het gezicht en de nek aansturen.
• "Posterieur of crus posterius" het achterste gedeelte. Het bevat banen van akoestische vezels naar de slaapkwab (temporale kwab) en visuele vezels naar de achterhoofdskwab (occipitaalkwab).
• "Retrolenticulair" deel of pars retrolentiformis. Dat ligt achter de lensvormige kern/nucleus lentiformis, bestaande uit putamen en globus pallidus. Het bevat banen van de thalamus naar de visuele schors. Het bevat ook omgekeerd banen die van de temporale en occipitale kwab lopen naar de pons. Het bevat ook zintuiglijke vezels vanuit de thalamus en banen naar de schors waar de associatie plaatsvindt.
• "Sublenticulair" deel of pars sublentiformis. Dat ligt onder de lensvormige kern/nucleus lentiformis, bestaande uit putamen en globus pallidus. Het bevat zowel banen van de thalamus naar de auditieve schors waar het geluid wat je hoort verwerkt wordt als banen naar de visuele schors.

De afbeelding hieronder toont een dwarsdoorsnede van de hersenen. Daarbij is de bovenkant tevens de voorkant van de hersenen waar de ogen gelegen zijn. In het rood is de vezelbaan getekend die de capsula interna vormt.

Klein letsel groot gevolg

Letsel in de capsula interna kan veel verschillende klachten geven omdat zowel de bewegingszenuwen aangedaan kunnen zijn als ook de gevoelszenuwen en zintuigzenuwen. Zelfs een "kleine" beroerte kan even grote gevolgen hebben als een grote beroerte in de schors van de grote hersenen of in de subcorticale andere gebieden.

Een beroerte in de capsula interna leidt onherroepelijk tot een beschadiging van de opstijgende en afdalende hersenbanen.

Letsel in het anterieure deel kan leiden tot uitval of zwakte in de armen en het gelaat.

Letsel in het genu kan leiden tot schade in de frontale kwab en kan een geheugenstoornis tot gevolg hebben.

Letsel in het posterieure deel kan een ataxie (loopstoornis) tot gevolg hebben.

(Schmahmann, Rosene, & Pandya, 2004)

Mogelijke klachten kunnen zijn:

• Uitval van arm, hand, been, voet of gelaat. De uitval kan zich uiten in halfzijdige zwakte (hemiparese) of verlamming (hemiplegie).
• Verlamming van de onderste helft het gelaat.
• Verminderde of volledige gevoelswaarneming in arm, been of gezicht.
• Moeite met duidelijk spreken. Dysartrie.
• Woordvindingsproblemen zonder dat het afasie is.
• Moeite met slikken en kauwen.
• Spasmes, spasticiteit.
• Voorbijgaande spiersamentrekkingen.
• Moeite met zien bij vermoeidheid.
• Ataxische hemiparese door zwakte en onhandige looppatroon, coördinatiestoornis.
• Onzichtbare gevolgen.

Voor een neuroloog is het belangrijk om uit te sluiten of een beroerte in de hersenschors zit of in een subcorticaal gebied (onder de schors).
Een beroerte aan de capsula interna kan uitgesloten worden zodra iemand symptomen heeft als een blikafwijking of dat diegene een starende blik heeft of gezichtsvelduitval, afasie of neglect. Deze klachten passen namelijk alleen bij letsel vanuit de hersenschors.
Het letsel kan zichtbaar gemaakt worden met een MRI-scan of CT-scan, maar als het een klein infarct is zoals een lacunair infarct kan het ondanks de forse klachten moeilijk in beeld te brengen zijn op een scan.

Er lopen verschillende bloedvaten door het capsula interna waar een bloedpropje uit het hart naar toe geschoten kan zijn. Ook komt het voor dat de bloedvaatjes zelf door hoge bloeddruk ziek geworden zijn. Risicofactoren zijn hartaandoeningen diabetes en hoge bloeddruk, waarvoor dan ook levensstijlaanpassing en of medicatie nodig is.

De meeste letsels in de capsula interna zullen niet fataal aflopen en enige mate van herstel kan verwacht worden.

Mogelijke kenmerken van een beroerte in de capsula interna 

• Uitval van spieren van gezicht, armen of benen (puur motorische beroerte = PMS pure motor syndrome). Dit is de meest voorkomende vorm van een lacunair infarct. Als een arm evenveel is aangedaan als een been dan is het letsel meestal in de capsula interna gelegen.
• Gemengde uitval van sensorische (gevoels-) en motorische (bewegings-) zenuwen; dat geeft aan de andere zijde van het lichaam zwakte en gevoelsverlies. In de medische termen heet dat contralaterale parese en contralateraal sensorisch letsel.
• Uitval van de bovenste motorische neuronenregio's waardoor de remmende werking op de spieren wegvalt. De arts ziet dan de volgende symptomen:
  • Teken van Babinski, omhooggaan van de grote teen bij een voetzoolreflex test.
  • Hyperreflexie, een verhoogde reactie op prikkels (te hoge spierreflex).
  • Clonus, voorbijgaande spiersamentrekking.
  • Spasticiteit, gespannen stijve spieren of spierspasmes. Het verkort de spieren.
  • Reflex van Hoffman, reflexmatig buigen van het kootje van de duimtop en met name de wijsvingertop, wanneer de arts op de vingernagel knijpt van de gestrekte middelvinger van dezelfde hand. 

De officiële namen van de verbindingen

Thalamocorticale vezels (groen in bovenstaande afbeelding) en in omgekeerde richting de corticothalamische vezels; zijn de banen tussen de hersenschors (cortex) en thalamus.

Corticopontine vezels; (geel in bovenstaande afbeelding) zijn de verbindingen tussen de pons (de brug van Varol) en de hersenschors (cortex).

Tractus temperopontinus, tussen de temporale kwab en de pons, onderin de het posterieure gedeelte.

Extrapiramidale vezels in het posterieure gedeelte.

Cortinucleaire (corticocobulbair)-vezels; (lichtblauwe plekken in bovenstaande afbeelding) zijn de verbindingen tussen de hersenschors (cortex) en de hersenstam. Bulbus is een ander woord voor hersenstam.

Corticospinale vezels; (lichtblauwe plekken in bovenstaande afbeelding) zijn de verbindingen tussen de hersenschors (cortex) en het ruggenmerg.