De pons is het middelste deel van de hersenstam. Het zit aan de achterkant vast aan de voorkant van de kleine hersenen. De pons ligt onder de middenhersenen en boven het verlengde merg. De pons is ongeveer 2,5 centimeter hoog.

De pons wordt ook wel de brug van Varol of pons Varolii genoemd.

De locatie van de pons in de hersenen:

Pons. Image  from Anatomography maintained by Life Science Databases(LSDB). 日本語: 橋。 画像はLife Science Databases(LSDB)のAnatomographyというサイトより。

Functie

In het Latijn betekent pons letterlijk 'brug'. Deze naam past goed, want de pons verbindt verschillende delen van de hersenen met elkaar.
De pons werkt als een doorgeefstation tussen de grote hersenen (cortex), de kleine hersenen (cerebellum) en het verlengde merg (medulla oblongata). Het helpt coördineren welke hersenzenuwen worden aangestuurd en stemt af tussen de linker- en rechterhersenhelft.
Daarnaast geeft de pons signalen van het evenwichts- en gehoororgaan door aan de kleine hersenen. Ook zorgt de pons ervoor dat de bewegingen van beide ogen op elkaar afgestemd zijn.

De REM-slaap, de fase waarin de meeste mensen dromen, begint in de pons. De pons speelt ook een rol bij slaapverlamming, dat is de toestand tussen slapen en wakker worden waarin je niet kunt bewegen of praten.
Een deel van het ademhalingscentrum zit in de pons, de rest in het verlengde merg.

Ons bewustzijn, en hoe bewust we zijn, begint in de pons.

• je bewust zijn van je omgeving
• je bewust zijn van jezelf
• hoe je je eigen lichaam, gedachten, emoties, wensen en bedoelingen ervaart.

Letsel in de pons

Schade aan de pons kan invloed hebben op veel belangrijke bewegingen en lichaamsfuncties. In dit deel van de hersenstam zitten meerdere hersenzenuwen. In de pons gaat het om hersenzenuwen V tot en met VIII. Wil je meer weten over deze specifieke zenuwen? Klik dan op deze link.

Deze zenuwen regelen veel functies en alle bijhorende functies kunnen verstoord raken bij letsel:

• de ademhaling
• slaap en slaapcycli en het regelen van diepe slaap en het remmen van bewegingen in de slaap
• smaak
• gehoor
• evenwicht, lichaamspositie / houding, spierspanning
• controle over de blaas
• oogbewegingen
  In het pontine blikcentrum worden de horizontale oogbewegingen gecoördineerd. Pontine betekent: behorend bij de pons.
• gezichtsuitdrukking
• gevoel in het gezicht
• kauwen
• slikken
• aanmaak van speeksel
• aanmaak van tranen

Trillingen en schudden

Bij schade aan de pons of hersenstam kunnen onwillekeurige bewegingen optreden, zoals beven, trillen, schokken, tonisch-clonische- en fasciculatie-achtige spiersamentrekkingenspiersamentrekkingen of stuiptrekkingen.

Dat kan ook voorkomen bij tijdelijk zuurstoftekort van de pons en overige delen van de hersenstam.

De bewegingen zijn onvoorspelbaar en variëren in frequentie en triggers. Je kunt de trillingen zelfs 's nachts waarnemen, vooral vlak voordat je wakker wordt. In ernstigere gevallen kunnen ze ook overdag merkbaar zijn, hoewel ze niet altijd zichtbaar zijn. Dit kan zorgen voor een vermoeid en rusteloos gevoel in je lichaam. Soms verdwijnen de trillingen vanzelf, maar ze kunnen later weer terugkeren. Onderaan deze pagina delen we een ervaringsverhaal.

Overige klachten

Schade aan de pons kan leiden tot nog meer verschillende problemen, zoals gevoelsstoornissen, slaapproblemen, moeite met bewegen, spierbewegingen, spasticiteit /spierstijfheid, moeite met bewegen, stijve spieren, verlamming aan één kant van het lichaam (hemiparese), en problemen met bewustzijn of coma.

Het ARAS

Het ARAS (Ascending Reticular Activating System) is een groep zenuwcellen in de hersenstam, die deel uitmaakt van de reticulaire formatie. Dit systeem zorgt ervoor dat je hersenen wakker en alert kunnen reageren op prikkels uit je omgeving. Het ARAS speelt dus een belangrijke rol bij je bewustzijn. Meer weten? Kijk dan op de pagina over coma.

Pons gerelateerde letsels

• Locked-in-syndroom (LIS). Dit gebeurt wanneer een bloedprop de doorbloeding blokkeert naar het deel van de hersenen dat bewegingen aanstuurt via het ruggenmerg. In zeldzame gevallen komt het door een bloeding in de hersenen. Het resultaat is dat iemand "opgesloten" raakt in zijn of haar eigen lichaam: volledig bewust van wat er om hen heen gebeurt, maar niet in staat om te bewegen of te praten door een complete verlamming. Zie link voor meer informatie.

• Centraal Pontiene Myelinolyse (CPM). De myelineschede van neuronen in de pons is aangetast. Myeline is de witte stof die de zenuwuitlopers omhult en beschermt. Het zorgt voor een snelle prikkelgeleiding of voorkomt kortsluiting. Bij dit letsel is de myeline in de pons aangetast.
  Deze aandoening kan verschillende klachten geven die zowel het lichaam als de geest beïnvloeden.
  
  In de literatuur wordt beschreven dat de afbraak van witte stof in de pons kan worden veroorzaakt door meerdere factoren. Een belangrijke oorzaak is een te lage natriumwaarde in het bloed (hyponatriëmie), vooral wanneer dit te snel wordt gecorrigeerd. Daarnaast kunnen onderliggende aandoeningen bijdragen, zoals diabetes mellitus, anorexia nervosa, chronisch alcoholisme, neurologische complicaties bij het syndroom van Sjögren en een schildklieraandoening waarbij onvoldoende schildklierhormoon wordt aangemaakt, (hypoparathyreoïdie) wat leidt tot een tekort aan kalk (calcium) in het bloed. Heel zeldzaam wordt het veroorzaakt door te weinig kalium in het bloed (hypokaliëmie en samen met /of hypernatriëmie wat leidt tot diabetes insipidus. Deze aandoening leidt tot veel plassen, veel drinken en uitdroging.  
  
  Klachten kunnen zijn:
  • verminderd bewustzijn
  • stuipen
  • verlamming van beide armen en benen (tetraparalyse)
  • zwakte in alle vier de ledematen (quadriparese)
  • problemen met het aansturen van de tong (pseudobulbaire paralyse)
  • slikstoornis (pseudobulbaire paralyse)
  • spraakstoornis (pseudobulbaire paralyse)
  • moeite met spreken (dysartrie),
  • problemen met het bewegen van de ogen (ophthalmoplegie)
  • balansproblemen /coördinatieverlies (ataxie).
  • epileptische aanvallen 
  • Daarnaast kunnen er veranderingen in de mentale toestand optreden waaronder psychose

Het Centraal Pontiene Myelinolyse probleem gaat vaak gepaard met andere aandoeningen van andere hersengebieden.

• Lacunair infarct door het verstopt raken van de slagaders die de pons van zuurstof en voeding voorzien.                                                                    Klachten kunnen zijn:
  • verlies van gevoel
  • problemen met lopen
  • problemen met spreken
  • verlamming
  • geheugenverlies
  • coma.

Lees meer op de pagina lacunair infarct.

• Ponsglioom of diffuus intrinsiek groeiend ponsglioom (DIPG), een tumor die ontstaat uit de steuncellen (gliacellen) van de hersencellen. Dit type hersentumoren wordt vooral bij kinderen gezien en daarbij het vaakst op de leeftijd van zes en zeven jaar. Zeldzamer is dit type hersentumor op andere leeftijden maar het kan wel voorkomen.
  Klachten kunnen zijn:
  • hoofdpijn
  • verlamming van gezichtsspieren zoals mond- en oogspieren
  • dubbelzien
  • slechter horen
  • moeite met praten
  • veranderingen van het gevoel in het gezicht
  • evenwichtsproblemen
  • langer tijd nodig hebben om te reageren
  • vermoeidheid

Lees meer op de pagina primaire hersentumoren.

• MSA-c Meervoudige /Multipele systeem Atrofie type c (olivo-ponto-cerebellaire atrofie) is een progressieve hersenziekte waarbij cellen afsterven (atrofie) in meerdere hersengebieden. Bij dit type MSA is dat in de olijfkern (olivo), de hersenstam (pons) en de kleine hersenen (cerebellum).                                       Klachten kunnen zijn:
  
  • ataxie (ongecoördineerde bewegingen)
  • balansproblemen en onzekere loop
  • beven bij het bewegen
  • slaapstoornissen
  • problemen met spreken, zachte onzuivere stem
  • problemen met slikken
  • ademhalingsstoornissen

Lees meer op de pagina MSA.

• Syndroom van Millard-Gubler of het ventrale pontine syndroom (aan de buikzijde van de pons)
  Zie link voor de bespreking van dit syndroom.
  
  Syndroom van Foville in het dorsale gedeelte (aan de rugzijde) van het pontine tegmentum
  Zie link voor de bespreking van dit syndroom.
  
  

• Intracraniële bloeding in de pons. De bloeding is meestal niet alleen gelokaliseerd in de pons maar zit dan ook in de middenhersenen (mesencephalon). Klachten kan je daarom relateren aan zowel [pons als middenhersenen:
  • hevige hoofdpijn
  • ademhalingsmoeilijkheden (ademhalingsstilstand of onregelmatige ademhaling)
  • bewustzijnsstoornissen / coma
  • zelden lichaamstemperatuur ontregeling
  • verhoogde bloeddruk
  • aan één kant of aan beide kanten verlammingsverschijnselen of krachtverlies

blikparese
afwijkende oogbewegingen (horizontale of verticale blikparese)
Het regelcentrum voor verticale oogbewegingen zit in het mesencefalon/middenhersenen. Het regelcentrum voor horizontale oogbewegingen zit in de pons.