Pseudobulbair effect (PBA)= dwanglachen dwanghuilen
Normaal gesproken geven de hersenen een signaal aan of huilen of lachen gepast is en zo ja hoe lang, hoe uitbundig of juist niet en hoe kort.
Bij het Pseudobulbair effect, (PBA en in het Engels Pseudo Bulbar Affect), emotionele labiliteit, labiel affect of emotionele incontinentie heeft iemand door hersenletsel onvrijwillige of oncontroleerbare episodes van huilen, lachen, gapen of andere emotionele uitingen.
De huil- en lachbuien zijn meestal te heftig en niet passend bij de emotie die gevoeld wordt of de persoon kan het niet stoppen. De persoon met deze emotionele uitbarstingen voelt zich meestal gegeneerd, beschaamd.
PBA kan voor komen na traumatisch hersenletsel, na een beroerte of CVA, na een hersentumor, bij Alzheimer, vasculaire dementie, ALS, MS , Parkinson en PSP.
Bij een gezond persoon zijn de neurotransmitters in balans die prikkelen en weer afremmen, ook bij de emotie. Zij hebben interactie met een complex van zenuwbanen die de emotie beheersen en met zenuwbanen die de emotie tonen. Daar kan door hersenletsel een beschadiging zijn opgetreden. Bij sommige mensen kan het dwanglachen en dwanghuilen na verloop van tijd verdwijnen.
Pseudobulbaire parese/ pseudobulbair syndroom
Als iemand dubbelzijdige uitval heeft van de aangezichts- en keelspieren noemt men dit een pseudobulbair syndroom /parese. Dit syndroom komt bij meerdere neurologische aandoeningen voor en vaak na hersenletsel. Iemand heeft dan o.a. moeite met kauwen, slikken en met spreken. De tong kan niet goed worden bewogen. Dwanghuilen en -lachen komt ook bij dit syndroom voor. Voorts:
- dysartrie, haperend of vertraagd spreken
- dysfagie, moeite met slikken, daardoor langzamer eten en gewichtsverlies
- dysfonie, veranderingen in de stem
- emotionele labiliteit of dwanghuilen -lachen
Waar in de hersenen?
Er zijn vele wisselwerkingen tussen neurale paden (zenuwbanen) tussen de cerebrale cortex en de hersenstam. Er zijn aanwijzingen dat de motorische reactie van emotionele expressie voor het gezicht, middenrif en keel bewegingen gecoördineerd wordt in het ponto-medullaire gebied (pons en verlengde merg) van de hersenstam. De bulbus uit het woord suprabulbair is het verlengde merg en de hersenstam. Daar zijn de kernen van de mond- en keel hersenzenuwen gelegen. Vroeger werd gedacht dat dwanghuilen uitsluitend op trad bij dubbelzijdige uitval of aandoeningen in de hersenstam.
Foute diagnose
Iemand met PBA kan verkeerd gediagnosticeerd worden als 'depressief' of dat iemand een persoonlijkheidsverandering heeft door bijvoorbeeld dementie en Alzheimer, of dat het huilen een uiting is van een permanent gevoel van verdriet of hopeloosheid. Het verschil is dat PBA huilbuien relatief korte periodes zijn die niet gepaard gaan met het enorme verdriet.
Het is wel belangrijk dat een arts de diagnose óf PBA óf depressie stelt want beiden zouden met medicijnen geholpen kunnen worden.
- Soms voelt iemand de ene minuut zich prima, en de ander minuut huilt diegene plotseling over de kleinste dingen schijnbaar zonder reden.
- Lacht op zeer ongepaste momenten.
- Heeft stress of frustratie vanwege de huilbuien en / of lachbuien.
- Vermijdt het openbare- of sociale- of familieleven vanwege de onbeheersbare huil- / of lach periodes.
- Is bezorgd dat deze huil- en/of lachbuien kunnen worden aangezien voor een depressie of een andere aandoening.
Een Engels filmpje over PBA of dwanghuilen /dwanglachen:
(Bij de instellingen kan je automatische ondertiteling aangeven of laten vertalen naar het Nederlands)
Beschrijf de symptomen nauwkeurig
Omdat PBA soms wordt aangezien voor andere ziektebeelden, moet u uw symptomen nauwkeurig beschrijven. Hoe vaak gebeurt het? Hoe lang duurt het? Hoe voelt u zich terwijl het gebeurt? Details zijn belangrijk om uw arts of behandelaar te vertellen.
- Huil je als je niet verdrietig of down bent?
- Lach je op ongepaste momenten, wanneer er niets of weinig grappig is?
- Is het huilen en / of lachen plotseling, frequent en oncontroleerbaar?
- Hoe vaak komen deze huilbuien en/of lachbuien voor?
Tips hoe er mee om te gaan voor de getroffene
- Leg de mensen om je heen iets uit over PBA, toon ze deze website
Je huil- en lachbuien kunnen mensen om je heen verrassen. Hoe meer je hen helpt PBA te begrijpen, hoe beter ze zullen weten hoe ze moeten reageren. - Probeer, als dat nog kan, jezelf af te leiden. Als je wel een huil- of lachbui voelt aankomen, probeer aan iets anders te denken. Probeer bij een naderende huilbui aan iets vrolijks en omgekeerd, denk bij een naderende lachbui aan iets verdrietigs. Bij sommige mensen is de huilbui of lachbui er al nog voor zij kunnen proberen te denken aan iets anders. Probeer dan je lichaamshouding te veranderen, zeker als het middenrif moeilijk meebeweegt:
- Verander je lichaamspositie: Als je staat, probeer dan te gaan zitten. Als je zit, probeer dan opstaan en lopen. Verander de beweging
- Als je denkt dat je gaat lachen of huilen haal dan diep adem. Adem langzaam in en uit tot je denkt dat de 'bui' voorbij is. Zet het raam open, zorg dat er frisse lucht binnenkomt.
- Kom tot rust. Probeer de spanning van je voorhoofd, nek, schouders, kaak en andere spiergroepen te masseren of bewust los te laten, Spanningen kunnen zich ophopen tijdens een PBA aanval.
De omstanders
Veel omstanders voelen zich vaak wat op het verkeerde been gezet door de huilbui of lachbui of zelfs wat verward en vragen zich af waar het huilen of lachen vandaan komt, wat nou de trigger was.
Sommigen voelen zich schuldig omdat ze niet weten hoe ze kunnen helpen.
Sommigen voelen zich gefrustreerd of juist verdrietig dat hun geliefde met PBA worstelt.
- Probeer iemand af te leiden. Ga in het geval van lachen niet mee lachen.
- Probeer niet in de emotie van het huilen mee te gaan. Iemand voelt immers niet ten diepste verdriet.
Onthou dat PBA iedereen beïnvloedt, niet alleen degene die het heeft.
Accepteer hulp van anderen. Als mensen hulp aanbieden, geef dan een korte lijst van eenvoudige taken die ze kunnen doen.
Zorg dat je waar mogelijk blijft bewegen. Het kan helpen de stress te verminderen, de slaap te verbeteren en het kan iets meer energie geven.
Er zijn zeven oorzaken van huilen na hersenletsel, lees over de verschillen.
Relevante info en /of bronnen:
https://www.pbainfo.org/sites/default/files/PBA_Info_Kit.pdf
https://www.pbainfo.org/pba-quiz
Archiniegas DB, Lauterbach EC, Anderson KE, Chow TW, et al. (2005). "The differential diagnosis of pseudobulbar affect (PBA). Distinguishing PBA among disorders of mood and affect. Proceedings of a roundtable meeting". CNS
Feinstein A, Feinstein K, Gray T, O'Connor P; Feinstein; Gray; O'Connor (1997). "Prevalence and neurobehavioral correlates of pathological laughing and crying in multiple sclerosis". Archives of Neurology. 54 (9): 1116–1121.
Kuks J.B.M., Snoek J.W., Oosterhuis H.J.G.H. "Klinische neurologie, vijftiende herziene druk", Bohn Stafleu van Loghum, 2003
Latoo, Javed; Mistry, Minal; Dunne, Francis J (2013). "Often overlooked neuropsychiatric syndromes in Parkinson's disease". British Journal of Medical Practitioners. 6 (1). Retrieved 4 November 2014.
Levitt, S. (2013). Treatment of Cerebral Palsy and Motor Delay. Wiley. ISBN 9781118699782. Retrieved 4 November 2014.
Naarding, P van der Mast, R.C Focus (Dwang)huilen, een psychiatrisch symptoom?
Parvizi J, Archiniegas DB, Bernardini GL, Hoffman MW, et al. (2006). "Diagnosis and management of pathological laughter and crying". Mayo Clinic Proceedings. 81 (11): 1482–1486. doi:10.4065/81.11.1482. PMID 17120404.
Dark FL, McGrath JJ, Ron MA; McGrath; Ron (1996). "Pathological laughing and crying". Australian and New Zealand Journal of Psychiatry. 30 (4): 472–479. doi:10.3109/00048679609065020. PMID 8887697.
Skirrow, Caroline; Asherson, Philip (2013). "Emotional lability, comorbidity and impairment in adults with attention-deficit hyperactivity disorder". Journal of Affective Disorders. 147 (1–3): 80–6. doi:10.1016/j.jad.2012.10.011. PMID 23218897.
Stubblefield, H Pseudobulbar palsy
http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/issues/202/articles/989