Deze pagina is onderdeel van de pagina over sociale cognitie. Lees daar meer.

"Van de ene op de andere dag geen empathie meer.."

Oorzaken
Verminderde empathie komt met name voor bij traumatisch hersenletsel ,maar wordt ook gemeld na een beroerte /CVA en na degeneratief letsel, denk bijv. aan Frontotemporaal degeneratie FTD e.a.
Hoewel elk letsel verschilt per locatie en in ernst/klachten, zijn er bepaalde hersengebieden die bijzonder kwetsbaar zijn voor traumatisch hersenletsel, waaronder de frontale en temporale hersengebieden.

Citaten
Zij: "Als ik blij of down ben, reageert hij niet. Van de ene op de ander dag, had hij geen empathie meer door zijn ongeluk".
Hij: "Ik voel me continu falen, doordat ze me het gevoel geeft dat ze iets van me verlangt, wat ik kennelijk niet doorheb."

Hoe is het als je geliefde van de ene op de ander dag door een ongeluk waarbij hersenletsel opgelopen is, jouw gevoelens niet meer lijkt te begrijpen, ze niet herkent en niet meer empathisch reageert?

Hoe is dat voor de betrokken persoon met hersenletsel? Als diegene niet meer kan aflezen hoe de ander zich voelt, geen blijdschap van angst kan herkennen? Het blijkt voor beide partijen moeizaam, eenzaam en het leidt tot afwijzing.

Relaties onder druk
Zowel voor de betrokken persoon met hersenletsel en de partner, familie en vrienden heeft dit gevolg een enorme impact op de sociale verhoudingen. Het zet (partner-, familie-, vriendschap-)relaties onder druk. Relaties werden verbroken of functioneerden veel minder. Emotioneel goed functioneren is een ontzettend groot onderdeel van welzijn en kwaliteit van leven.

Aantallen

Geschat wordt dat tussen 13% en 39% van de mensen met licht tot zwaar traumatisch hersenletsel aanzienlijke problemen met de herkenning van emotionele gezichts expressie kan hebben en daarmee een verminderde emotieherkenning.

Niet gerelateerd aan angst of depressie
Een groot deel van de traumatisch hersenletselpatiënten mist het vermogen om zich in te leven, maar het tekort lijkt niet gerelateerd te zijn aan een specifieke cognitieve stoornis of aan de ernst van het letsel (gemeten aan de ernst en duur van coma (GCS) en gat in geheugen (PTA)). (Hout en Williams.)

Meer mannen dan vrouwen
Van de onderzochte mensen bleken aanzienlijk meer mannen verminderde empathie te hebben dan vrouwen.
Er was in het onderzoek naar het gebrek aan empathie, geen opvallend verband tussen een depressie en emotionele empathie of tussen angst en emotionele empathie.

Wordt de gezichtsuitdrukking wel goed herkend?

De mogelijk bestaat dat de oorzaak  van minder empathisch reageren een verminderde herkenning van gezichtsuitdrukking is. Zelfs een handicap om zich verbaal goed te uiten en daarmee de juiste empathische woorden te vinden, kunnen de oorzaak zijn van ogenschijnlijk minder empathisch reageren.
Dat kunnen allemaal beletsels zijn voor een goede communicatie over gevoelens.

In een fractie van een seconde moeten de spierbewegingen van wenkbrauwen, mondhoeken, lippen, voorhoofd en het samenknijpen of iets openen van de ogen, hoeveelheid oogwit dat zichtbaar is, etc. gescand worden.

De herkenning van gezichtsuitdrukkingen wordt o.a. geregeld door de de posterior superior temporal sulcus, een groeve aan de rechterkant van het brein, achter het oor, in de temporaal kwab. Het zorgt dat wij mensen, bewegingen in bepaalde delen van het gezicht kunnen decoderen, en daarmee de gevoelsuitdrukking kunnen begrijpen.

Lees meer over de andere  betrokken hersengebieden op de pagina sociale cognitie.

Het is dus heel belangrijk om te weten of de persoon met hersenletsel wel de emotionele reacties / gezichtsuitdrukkingen van de ander herkent en kan labelen. Is er iets mis met de herkenning dan vergt het ook wat van de relatiepartner zonder hersenletsel, om de emoties te benoemen en niet alleen non-verbaal te reageren, dat wil zeggen: anders leren communiceren.

Bekijk de foto's van deze vrouw. Benoem de emoties die ze uitdrukt:

Minder snel op de juiste woorden komen

Heeft de persoon met letsel moeite om de juiste woorden te vinden om te troosten, of de blijdschap bij de ander te verwoorden maar weet hij of zij wel een emotie te herkennen, dan is het belangrijk om ook dat van elkaar te weten. Communicatie bestaat meer dan uit woorden.

Een vertraagde informatieverwerking of verminderde snelheid van denken, kan ook de oorzaak zijn van niet 'op tijd' een sociaal gewenste reactie kunnen geven.

Pas als het probleem onderkend wordt, kan iets besproken worden en er zelfs eventueel therapie voor gezocht worden.

Beschadiging in het gevoelsleven

Tot slot kunnen mensen met hersenletsel beschadigingen hebben in de emotieregulerende hersengebieden en daadwerkelijk minder empathie voelen, niet meer mee kunnen voelen met de ander. Lees meer op de pagina sociale cognitie over de betrokken hersengebieden.

Wetenschap

In een recente publicatie vertellen onderzoekers dat ze proefpersonen met en zonder traumatisch hersenletsel, emotionele filmfragmenten hebben laten zien. Ze lieten zien hoe het personage in het filmfragment zich voelde, en onderzochten hoe deze mensen zich voelden tijdens het kijken naar de clip.

Hoewel deelnemers met traumatisch hersenletsel weliswaar niet zoveel empathische woorden als antwoord hadden, als mensen van dezelfde leeftijd zonder letsel, bleken ze echter wel 67% van de keren empathisch te reageren.

De empathische reacties van deelnemers met traumatisch hersenletsel bleken echter meer dan verdubbeld, als ze de emotie van de andere nauwkeurig observeerden en daarmee konden identificeren, in vergelijking met verkeerd herkende emoties (respectievelijk 71% versus 32%). Dat betekent in de praktijk dat met een extra inspanning, concentratie en oefening er winst te behalen zou zijn bij mensen bij wie dit specifieke probleem speelt. Echter niet iedereen heeft nog energie over voor deze extra concentratie, mede door de neurofatigue, hersenmoeheid.

Therapie

Een Nederlandse studie laat zien dat stoornissen in sociale cognitie effectief kunnen worden aangepakt door gebruik te maken van een uitgebreid behandelprotocol, dat leidt tot verbeteringen in het sociale functioneren van het dagelijks leven.

De therapie geeft zowel training in emotie-perceptie en lessen voor aanvaardbare gedragsreacties op de emoties van anderen. Dus daadwerkelijk léren empathischer te reageren.
Tot slot wordt ook aandacht besteed aan emotieregulatie; emotionele toestanden en gedrag te beheersen.